Ethiek: Moet dat…?
Er zijn echter ook weleens dingen waar je liever geen kennis van neemt. Laat ik maar concreet twee dingen noemen. Zo las ik dat professor Wisse, bekend in de christelijke gereformeerde kerk, om bepaalde redenen die ik niet uitschrijf van zijn professoraat werd ontslagen. Ik vond het niet aangenaam om te lezen. Ook las ik in een andere krant iets over Augustinus wat ik ook liever niet gelezen had. Er zijn soms dingen die je beter niet kunt lezen. Het neemt een stukje onbevangenheid weg in het lezen van boeken van mensen die je hoog hebt.
Hoe gaan we om met de fouten en gebreken die mensen hebben begaan? Kijk, we kunnen natuurlijk alles in de doofpot stoppen. Helaas is dat soms een bekend fenomeen. Dat lijkt mij echter naar bijvoorbeeld de slachtoffers van verkeerd gedrag niet eerlijk. Zo kunnen we in de media lezen over de ellende die is aangericht rond de kinderopvangtoeslag en hoe de Belastingdienst hiermee omging. Het lijkt mij eerlijk en goed dat dit tot de bodem wordt uitgezocht en dat de mensen die hierdoor grote schade hebben geleden worden gecompenseerd. Kwade zaken moeten niet in de doofpot verdwijnen en daardoor mensen in de knel brengen. De Bijbel leert ons juist om eerlijk te zijn.
Maar aan de andere kant hoeft natuurlijk ook niet alles weer opgerakeld te worden. Wat heeft het voor nut als het nageslacht weet wat een bekende voorganger voor zondige dingen heeft gedaan? Zou het niet beter zijn om die dingen maar gewoon voor de Heere te laten? Trouwens, er is nog een element. We leven in een tijd waarin mensen uit het verleden voor veel dingen schuldig worden gesteld. Deels kan ik dat ook wel begrijpen. Wie zich wat verdiept in de geschiedenis van de slavernij, die rijzen soms de haren te berge. Er is soms heel erg met het leven van mensen omgegaan. Maar wetenschap achteraf is altijd ook weer gevaarlijk. We moeten mensen rechtdoen in de tijd en vanuit de omstandigheden waarin zij hebben geleefd. We kunnen natuurlijk de staf breken over Michiel de Ruyter en zijn opvattingen over slavernij en kolonialisme. Maar we moeten hem wel laten staan in de eeuw waarin hij leefde. Toen lagen dingen anders en geschiedenis is recht doen aan mensen in de verbanden waarin ze leefden.
Hetzelfde kan ook opgemerkt worden rond allerlei zaken als collectieve schuldbelijdenis. Ik ben ervoor om fouten uit het verleden royaal en eerlijk te erkennen. Zo lijkt mij de houding van ons volksdeel aan het begin van de Tweede Wereldoorlog rond de Joden beslist laakbaar. We hebben onze landgenoten gewoon door de Duisters laten wegvoeren. Het is ronduit erg en ook schuld. Maar aan de andere kant oordelen wij natuurlijk achteraf. En dat maakt het ook een beetje ongemakkelijk. Hoe zou ik destijds hebben gehandeld? Het is maar de vraag of we het vandaag beter zouden doen. Zolang er vandaag de dag jaarlijks nog honderden vluchtelingen verdrinken in de Middellandse Zee, heb ik daar eerlijk gezegd geen hoge pet van op.
Terug echter naar mensen uit het verleden en hun verkeerde daden. Laat die dingen misschien bekend zijn bij weinigen. Maar laten we vooral ook erkennen wat we in die mensen, ondanks hun feilen, hebben ontvangen. God gebruikt aarden vaten om Zijn boodschap te laten horen. Dat geldt ook vandaag.