Voor u gelezen: De engelen van Elisabeth – eerbetoon aan onderdrukte vrouwen
Elisabeth is daar terechtgekomen op verdenking van moord op haar twee dochtertjes. Vanuit het perspectief van Elisabeth wordt het aangrijpende verhaal verteld van een jonge ongeletterde moeder die opgenomen wordt in een psychiatrische instelling. Wegens gebrek aan bewijs voor de moord op twee van haar kinderen komt Elisabeth in aanmerking voor een levenslang verblijf in deze instelling voor geesteszieken. Hier leert ze wat het betekent om opgesloten te zijn en vernederd en mishandeld te worden, zonder enig perspectief op een terugkeer in de maatschappij. De dagelijkse praktijk in de instelling is schokkend. Lichamelijke en geestelijke mishandeling door de zusters zijn er aan de orde van de dag. Maar de grootste pijn voor Elisabeth ligt in het feit dat ze ruw gescheiden is van haar peuterzoontje Jan.
In alle ontberingen houdt Elisabeth zich vast aan de belofte die ze deed aan Jan. Ze bedenkt een ingenieus plan om zich aan deze belofte te houden.
Belofte en symboliek
Indringend wordt de binnenwereld van Elisabeth geschetst. Ze blikt terug op haar kinderjaren. Hoe ze opgroeide in armoede in de eenkamerwoning in het armste deel van Dordrecht. Beeldend beschrijft ze hoe moeder en dochter zich in het kleine huisje teweer moeten stellen tegen de honger, vlooien en kou. Hoe haar gewelddadige vader het gezin tiranniseerde en haar analfabete moeder haar leerde kantklossen. Moeder Lena hoopt op een betere toekomst voor haar dochter en spaart van de opbrengst van de verkoop van het kant om Elisabeth naar school te laten gaan. Gaandeweg sluit je de gevoelige Elisabeth in je hart en hoop je maar één ding: dat ze zal slagen haar belofte aan haar zoontje te houden.
Elisabeth is vanwege meerdere redenen kwetsbaar: ze ziet dingen die anderen niet zien en heeft een rijk gevoelsleven. Dit roept wantrouwen op in haar omgeving. Ook is ze arm en ongeletterd en dat maakt haar positie bij voorbaat zwak in de samenleving aan het einde van de negentiende eeuw.
Florijn schetst op virtuoze wijze het aangrijpende levensverhaal van Elisabeth. Hoe ze zich als kind ontwikkelt tot jonge vrouw wordt met terugkerende flashbacks door het verslag van het dagelijks leven in het gesticht geweven.
De symboliek van de stenen engel die ze als kleuter ziet staan op een begraafplaats neemt een belangrijke plaats in het verhaal in en verwijst eveneens naar de titel. Hoe verhouden de zichtbare zaken zich tot het onzichtbare?
Open einde
Met sobere, ingehouden woorden komt het rauwe bestaan van deze jonge vrouw tot leven en kruipt Elisabeth steeds meer onder je huid.
De ontknoping houdt je tot de laatste bladzijde in spanning. Langzaam maar zeker nadert de climax en het open einde maakt vervolgens dat het verhaal je nog een tijd bezig houdt.
Els Florijn is een meesterverteller die het aandurfde een roman te schrijven over een controversiële periode uit de psychiatrie. Ze baseerde het verhaal van Elisabeth op de verslagen van de Amerikaanse Nelly Bly. Deze onverschrokken journaliste liet zich ruim honderd jaar geleden undercover opnemen in het gesticht ‘Womens Lunatic Island’. Ook raadpleegde Florijn het verslag van de Nederlandse Johanna Stuten-Te Gempt. Ze belandde na het overlijden van haar echtgenoot in een depressie en werd ter behandeling opgenomen in het gesticht Het Slijkeinde in Den Haag. Johanna doet verslag van het slaan met natte dweilen en sleutels, koude baden, vastbinden met riemen en bedorven voedsel. Florijn geeft met het verhaal van Elisabeth een stem aan al deze onderdrukte vrouwen en brengt tegelijkertijd een ode aan de alles overstijgende liefde van een moeder. Een aanrader!