Wethouder Markwat: "We zijn een van de slechtst presterende gemeenten": Goeree-Overflakkee wil met diftar inhaalslag maken in afvalscheiding
Hoe beter mensen hun afval scheiden, hoe minder ze hiervoor betalen. Dat is het idee achter deze ‘nieuwe’ manier van afval inzamelen. Populair gezegd: de vervuiler betaalt. “We spreken zelf liever van ‘Goed scheiden loont’, want dat is het ook”, aldus wethouder Daan Markwat. “Als mensen goed afval scheiden, betalen ze minder.”
De vervolgstap na diftar is omgekeerd inzamelen, waarbij de huidige containers worden gebruikt voor grondstoffen (PMD, GFT en papier) en het restafval op centrale plaatsen in de wijk in containers kan worden gegooid. De voorlopige tarieven zijn 1,25 euro per zak restafval. Zo lang de restafvalcontainers nog worden gebruikt, betaalt men voorlopig 8 euro per leging van een container. De gemeenteraad neemt later dit jaar een definitief besluit over de tarieven.
De keuze voor diftar is logisch en opvallend tegelijk. Logisch omdat een vergelijkbare gemeente als Hoeksche Waard vooralsnog positieve ervaringen heeft met deze manier van inzamelen. De belangrijkste overweging van de gemeente is dat op Goeree-Overflakkee in vergelijking met omliggende gemeenten veel meer restafval per persoon wordt ingezameld. “Het verwerken van restafval wordt steeds duurder”, aldus wethouder Daan Markwat. “Te veel grondstoffen belanden momenteel nog bij het restafval. In 2018 was dat nog 271 kilogram restafval per inwoner, terwijl uit sorteeranalyses ook bleek dat het maar om 43 kg ‘echt’ restafval ging. Daarmee zijn we één van de slechtst presterende gemeenten op het gebied van afvalscheiding.”
Afvaldumpers
Opvallend kun je de keuze voor diftar ook noemen. Vaak gaat het goed, maar in sommige gemeenten in Nederland bleek deze manier van afval inzamelen in de praktijk een regelrechte ramp. Mensen gooiden hun vuilniszakken bijvoorbeeld naast de container om onder de extra kosten uit te komen. Of afval werd uit de auto in de berm gedumpt, of zelfs in natuurgebieden. In Arnhem maken de mensen die de containers moeten legen overuren. In gemeenten als Goor, Tilburg en Rotterdam wordt cameratoezicht overwogen bij locaties waar veel afval naast de containers wordt gedumpt, of de camera’s hangen er zelfs al. En ook in veel Twentse gemeenten en in Bunschoten krijgt men jeuk van het woordje diftar door de overlast die afvaldumpers veroorzaken.
De gemeente is voor haar keuze niet over één nacht ijs gegaan en liet onderzoek doen door adviesbureau IPR Normag. Ook is gekeken naar ervaringen in een vergelijkbare gemeente als Hoeksche Waard. Directeur Huisman van de Regionale Afvalstoffendienst liet tijdens zijn presentatie op 4 juni jongstleden weten dat de afvaldumpingen in de Hoeksche Waard niet zijn toegenomen. “Mensen dreigden er wel mee, maar daar bleef het bij.”
Beproefd systeem
Het feit dat zoiets in de Hoeksche Waard niet of nauwelijks gebeurt, is geen garantie dat het op Goeree-Overflakkee ook wel zal loslopen. Wethouder Markwat heeft echter geen angst voor Napolitaanse toestanden op Flakkee. “Het beeld dat gemeenten die met diftar beginnen er, vanwege kritiek, ook weer mee stoppen herkennen we niet. Diftar is een beproefd systeem dat al jaren bestaat.” Hij wijst op het meest recente onderzoek van Rijkswaterstaat waaruit blijkt dat in 2018 al de helft van de Nederlandse gemeenten diftar heeft ingevoerd en dat dit aantal sindsdien verder is gegroeid. “Het risico op afvaldumping bestaat, maar de praktijk bij andere gemeenten leert dat dit nauwelijks voorkomt.” De gemeente let volgens de wethouder goed op het illegaal storten van afval. “Er wordt hiervoor zichtbaar en onzichtbaar extra handhaving ingezet, opgeruimd en indien mogelijk nodig een boete opgelegd.”
Financiën
Een ander gevolg in sommige gemeenten (zoals de gemeente Lisse) was dat de afvalstoffenheffing alsnog flink omhoog moest omdat het systeem té goed werkte. Het afval werd zo goed gescheiden dat de inkomsten uit restafval veel lager waren dan de kosten om de containers te legen. De vervuiler betaalt ging daar niet op, maar eerder het tegenovergestelde. De inwoners werden eigenlijk ‘gestraft’ voor hun voorbeeldige afvalscheiding.
Op het eiland zal de praktijk moeten uitwijzen welke effect diftar en vervolgens omgekeerd inzamelen hebben op het financiële plaatje en welke invloed het nieuwe systeem heeft op de hoogte van de afvalstoffenheffing. Het is volgens de gemeente in ieder geval niet de bedoeling dat de kosten voor afvalinzameling hoger wordt voor de inwoners.
Uit het genoemde onderzoek van Rijkswaterstaat blijkt ook dat dat de afvalbeheerkosten in gemeenten met diftar gemiddeld lager zijn dan in overige gemeenten. “In gemeenten met diftar bieden inwoners over het algemeen hun afval meer gescheiden aan, waardoor er minder restafval ontstaat. De kosten voor de verwerking van het restafval komen hierdoor lager uit”, aldus de wethouder. En dat is gunstig voor het milieu én de portemonnee. “Het uitgangspunt van het systeem is dat mensen bij goede scheiding minder betalen dan gemiddeld. Dat hebben ze zelf in de hand, door de combinatie van een vast tarief met een tarief per leging.”
Goede afvalscheiding betekent minder restafval, weet ook Markwat. “Het verbranden van afval is duur en wordt, mede door belastingen vanuit het Rijk, alleen maar duurder. Als we op de huidige voet doorgaan zullen de kosten daarom alleen maar toenemen. Met het nieuwe afvalbeleid willen we, samen met de inwoners, de hoeveelheid restafval terugdringen. Dat is niet alleen goed voor het milieu, maar scheelt ook verbrandingskosten.”
Ondergrondse containers
Als diftar in werking is getreden, volgt stap 2: omgekeerd inzamelen. In veel woonwijken komen ondergrondse containers waar mensen hun restafval kwijt kunnen. Wethouder Markwat erkent dat het niet altijd makkelijk is om geschikte locaties te vinden voor dergelijke containers, maar heeft goede moed. “Met name ondergrondse kabels en leidingen zijn een uitdaging. Verder spelen bovengrondse obstakels, bereikbaarheid en veiligheid een belangrijke rol. We hebben de nodige ervaring met het bepalen van locaties, tot nu toe is het altijd gelukt om geschikte locaties te vinden. De plannen zijn nu in de maak en zullen later dit jaar worden gedeeld met alle betrokkenen, zodat zij de gelegenheid hebben te reageren.”
Vragen
Er leven nog veel vragen over de nieuwe manier van afval inzamelen. Een belangrijke is de kwestie luiers. Die horen bij het restafval, wat zou betekenen dat gezinnen met kleine kinderen in verhouding veel meer restafval hebben. Het plan is nu dat mensen luiers kunnen aanbieden op een centrale locatie, maar dat levert weer vragen op over reisafstanden. Gaat iemand uit Ooltgensplaat luiers naar de milieustraat brengen? Op dit soort vragen zal de gemeenteraad een antwoord moeten geven.
In de praktijk zal moeten blijken of en hoe het nieuwe systeem werkt op Goeree-Overflakkee. De grootste uitdaging is echter niet het implementeren van een nieuw systeem, maar het (her)opvoeden van de inwoners om hun afval beter te scheiden. Getuige de cijfers en de reacties op social media is daar nog een wereld te winnen.
