Lesgeven op afstand: “Goede noodoplossing, maar zeker geen vervanging van het echte lesgeven’’
Albert Willemsen (Prins Maurits): “Afgelopen maandag en dinsdag ben ik aan het experimenteren geweest met de techniek. Maandag heb ik mijn mentorklas gesproken, het was fijn om elkaar even te ‘ontmoeten’. Die avond heb ik met leerlingen gevideobeld over de uitslag van hun profielwerkstuk. Je zit dan met het hele groepje bij elkaar. Het grote voordeel daarvan is dat je elkaars gezichtsuitdrukking kunt zien en op elkaar kunt reageren. Als je met één leerling belt kan dat niet.’’
“Samen met de ICT-afdeling van de school hebben we een handleiding in elkaar gezet over hoe we het digitaal lesgeven gingen aanvliegen, en dat teruggekoppeld naar de docenten. Ook heb ik mijn klassen van tevoren geïnstrueerd over hoe we het gingen doen.’’ Net als op veel andere scholen in Nederland heeft de Prins Maurits gebruik gemaakt van Microsoft Teams. Dan speelt zich de verbinding namelijk af binnen de beveiligde omgeving van de school en er wordt voldaan aan de wet- en regelgeving aangaande privacy.
Etherdiscipline
“Vanochtend om half negen zijn de lessen gestart’’, laat Willemsen woensdagmiddag weten. “Ik heb het programma opgestart en het merendeel van de leerlingen logde zelf al in. De enkeling die dat niet lukte heb ik erbij gebeld, totdat de klas compleet was. Een aantal leerlingen die een webcam en microfoon hadden konden live meepraten. Voor hen die daar geen beschikking over hadden, konden via een chat reageren en hun vragen stellen. Iedere leerling kon mij zien en horen. Het begin van de les is gebruikt om even met elkaar te praten over de huidige situatie. Daar was ook behoefte aan vanuit de leerlingen. Daarna startte de les, waarbij een zekere etherdiscipline in acht werd genomen: als iedereen erdoor heen gaat praten werkt het niet. Na de lessen heb ik de opdrachten klaargezet in de digitale leeromgeving. Daar kan gemonitord worden of ze de opdrachten ook daadwerkelijk hebben gedaan. De volgende les hopen we de vragen te bespreken en door te gaan naar het volgende onderdeel.’’
Willemsen is heel tevreden over hoe het is gelopen. “Zeker bij de jongere klassen vond ik het vooraf een beetje spannend, maar het werkte heel goed. Iedere leerling zat in de eigen omgeving. Sommige daarvan zagen er nog een beetje slaapdronken uit. Om half elf vroegen er een aantal: ‘zijn we al bijna klaar, ik moet nog ontbijten’. Maar ze werkten goed mee en waren blij om wat te horen van school en weer aan de slag te kunnen gaan. Voor mij persoonlijk hebben de examenleerlingen de hoogste prioriteit, omdat je die zo snel mogelijk klaar wilt stomen voor hun eindexamens.’’ Hij heeft er die dag zeven lessen opzitten en is volgens eigen zeggen ‘echt wel versleten’. “Nu kom ik thuis en moet ik alles klaarzetten voor morgen. Omdat alles nieuw is, moet daarin nog de draai gevonden worden.’’ De lessen zelf heeft hij op school opgenomen, achter webcam en laptop. “Het is heel onwerkelijk, zo’n lege school. Ik heb vandaag over de hele dag nog geen tien collega’s gezien. Daarom heb ik aan het begin van de les gelijk de lege gangen en lokalen laten zien aan de leerlingen.’’
Groepsdynamiek
Die leerlingen waren enthousiast over de nieuwe manier van lesgeven. “Ik kreeg reacties in de chat als ‘Bedankt voor de les weer!’, ‘Dankuwel meneer, tot morgen!’ en ‘Dankuwel om het beste van de situatie te maken!’ Ze vinden het zelf ook fijn om weer aan de slag te kunnen en zijn op zoek naar structuur. Ook de systemen hebben zich goed gehouden. Al met al is het een mooi alternatief in deze tijd, maar het is zeker geen vervanging voor het echte lesgeven. Je mist de groepsdynamiek en hebt minder interactie tussen leerling en docent. Van die interactie hou ik juist’’, klinkt het bevlogen. “Daarnaast kan je minder goed peilen of de boodschap is overgekomen. Normaal stel je controlevragen, nu kan dat nauwelijks tot niet. Het ging dus weliswaar prima voor nu, maar ik hoop dat het niet te lang gaat duren.’’
Willemsen heeft als docent al ruim twee jaar een eigen YouTubekanaal, dat te vinden is via 'It's The Economy!'.
Docent Michael Dekker (RGO): “Wij maken al langer gebruik van allerlei digitale methoden en zijn daarin best ver. Voor onze leerlingen is het werken in een digitale omgeving dus helemaal niet nieuw. Normaal wordt er veel gewerkt op de computer en iedere leerling zit al in een Google-omgeving. Maar het is natuurlijk een utopie om te denken dat lesgeven over afstand net zo efficiënt is als fysiek lesgeven. Bij het eerste is er minder tot geen contact met je leerlingen en heb je minder controle. Bovendien moet je oppassen dat leerlingen niet overspoeld raken met alle mailtjes vanuit de docenten. Maar dit soort oplossingen zijn uit nood geboren. Je ziet nu docenten ook dingen doen die ze normaal gesproken niet snel in hun hoofd zouden halen. Een collega van me heeft bijvoorbeeld een hele website op poten gezet!’’ Er is inmiddels door de RGO een Google Spreadsheet gemaakt waar leerlingen en ouders kunnen zien welke methodes er per vak gebruikt worden. “Gisteren moesten leerlingen hun praktische opdrachten presenteren. Normaal gebeurt dat voor de klas, waarbij er respons komt van de leerlingen en van mij. Nu is er digitaal gepresenteerd, terwijl ze alle vier op hun eigen slaapkamer zitten. Het is goed dat het zo kan, en ook best wel leuk. Al vinden veel leerlingen het best wel spannend om het te doen. Gelukkig kan je ze als docent dan geruststellen.’’
Gemak stellen
Tijdens de reguliere lesuren zijn docenten beschikbaar om vragen van leerlingen te beantwoorden. Dekker: “Iedere collega doet dat weer anders. Van sommigen weet ik dat ze thuis een whiteboard achter zich neer hebben gezet en lesgeven vanuit huis. Anderen bellen of videobellen. Het is logisch dat er verschillen in aanpak zijn: niet iedere docent is even ver op het gebied van ICT én we moesten snel actie ondernemen. Wat ik wel leuk vind, is dat collega’s die normaal gesproken wat terughoudender zijn met de techniek daarmee nu fanatiek aan de slag gaan. Het opent – weliswaar noodgedwongen, maar toch – nieuwe deuren voor hen. Dat je hen dan enthousiast ziet worden door alle technische mogelijkheden, is een leuke bijkomstigheid.’’
“Het digitaal lesgeven vergt wel een andere instelling en qua voorbereiding is het veel werk. Het is een grote uitdaging hoe je leerlingen gaat bereiken. Niet alleen technisch, maar ook hoe je controleert of ze de lesstof snappen. Normaal zie je aan die koppies of ze het begrijpen, nu is dat lastiger. Sommige leerlingen zijn tevens wat onzeker over het nieuwe werken. Die mailen dan of ze niet naar school kunnen komen. Maar dat gaat niet. Hun mentor speelt dan een grote rol om die leerlingen op hun gemak te stellen. Overigens zijn er ook veel leerlingen die het prima vinden. Gisteren waren het harstikke leuke presentaties,’’ sluit hij enthousiast af, “zij het op een andere manier gepresenteerd dan anders.’’
Bartha Moerkerk geeft les op de Prins Maurits. “Vooraf moest ik alles wel even op een rijtje zetten: drie weken lesgeven op afstand is best lang. Bovendien heb je ook nog het verschil tussen de examenklassen en de niet-examenklassen. Bij de laatste wil je vooral de gang erin houden, terwijl het bij de examenklassen echt draait om de directe voorbereiding voor het schoolexamen. Aangezien ik zowel havo 5 als vwo 6 lesgeef, was dat even puzzelen. Inmiddels heb ik een planning gemaakt voor examenklassen, waarin stap voor stap de stof wordt doorlopen. Ik vind dat zij er niet onder mogen lijden.’’ Tijdens de videolessen van Moerkerk - die ze door haar lichte verkoudheid vanuit huis geeft - zien leerlingen haar wel, maar zij hen niet. “Wij werken via Microsoft Teams, vanmorgen heb ik zo havo 5 nog lesgegeven. Leerlingen zijn over het algemeen erg blij met deze oplossing, omdat ze hun onzekerheden kwijt kunnen en vragen kunnen stellen over de voortgang. Je kunt natuurlijk alles mailen, maar hier heb je meer interactie en kunnen ze ook de vragen van elkaar zien.’’
Vakantiegevoel
Microsoft Teams werd vanuit school aangedragen, naast het gebruikelijke platform Magister. “Op Magister staat voor elke leerling en het rooster en het huiswerk. Dat functioneert prima, maar leent zich niet zo goed voor interactie. Dat kan dan weer wel bij Microsoft Teams, iets wat ook qua techniek geweldig ging. Je kunt onzekerheid bij leerlingen wegnemen, merkte ik. Die weten dan: de docent is er, ik kan nog steeds mijn vragen stellen en het wordt duidelijk dat het onderwijs gewoon doorgaat. Dat vakantiegevoel moet niet komen, zéker niet bij examenklassen’’, glimlacht de gedreven docente. “Wat de examenklassen betreft heb ik daar wel vertrouwen in: die voelen de urgentie. De lagere klassen hebben dat nog niet, maar ook zij moeten niet achter gaan lopen. Ik ben er nog niet helemaal uit over ik dat ga doen.’’
De docente heeft al jarenlang een Facebook-account waarop ze leerlingen tips geeft, in het bijzonder voor examens. “Daar kan ik eventueel ook gebruik van maken. Daarnaast zitten we nu ook in de tijd van de beoordeling van profielwerkstukken, die leerlingen deze week zouden krijgen. Voor die groepen heb ik een filmpje met m’n telefoon opgenomen en naar de leerlingen gestuurd. Dan lees ik voor wat ik hun normaal gesproken zou vertellen. Daar kwamen leuke reacties op.’’
Positieve energie
“Sowieso geeft het voor jezelf ook weer positieve energie. Het is een onzekere tijd en je voelt je thuis leeg als je niet in een lokaal vol met leerlingen zit. Anderzijds is het mooi om te zien dat er allerlei initiatieven opbloeien. Met de collega’s van de Prins Maurits hebben we een groepsapp en daarin zie je mooie dingen gebeuren. Mensen helpen elkaar en dat levert nieuwe inzichten op. Ook landelijk wordt er veel gedeeld tussen docenten onderling, en onderwijsaanbieders bieden gratis dingen aan. Er komt een heel netwerk op gang van mensen die elkaar helpen.’’ Even is ze stil. “Wat ik ook belangrijk vind, is dat we een christelijke school zijn. In dat alles mogen we op God vertrouwen. Alles wat er gebeurt kan ons angstig maken. Maar we hoeven er niet alleen doorheen, maar hebben een Houvast.’’
Hoewel het digitaal lesgeven goed bevallen is, zou ze absoluut niet willen ruilen met het ‘normale’ lesgeven. “Tijdens het lesgeven-over-afstand mis je het face-to-face-contact. Waar je in een normale situatie kunt opmerken dat iemand niet lekker in z’n vel zit, is dat nu onmogelijk te zien. Aan de andere kant merk ik dat leerlingen die normaal stilletjes in de les zitten nu opeens wél vragen gaan stellen. Dus voor sommige leerlingen is het een nieuwe trigger om betrokken te raken. Maar natuurlijk doen we niets liever dan lekker lesgeven aan een vol klaslokaal!’’
