Bijna veertig jaar oog voor het monumentale
Van Meggelen heeft net afscheid genomen van zijn collega's. Na bijna veertig jaar is hij met pensioen gegaan, al zijn er wat afrondende klussen, die hij nog graag uitvoert. "Je denkt toch niet dat ik nu geen hamer meer aanraak?", lacht de inwoner van Zwartewaal, die ooit een opleiding tot timmerman volgde.
Wat doet de Monumentenwacht? "Monumentenwacht Zuid-Holland helpt eigenaren en beheerders met het in topconditie houden van hun monument", meldt de website. "Dit doen we door het uitvoeren van bouwkundige inspecties en aankoopkeuringen, door het bieden van begeleiding bij restauraties en renovaties en door het geven van advies op gebied van vergunningen, subsidies en verduurzaming."
Nazorg
Rien van Meggelen zegt het zo: "Er was een jaar of vijftig geleden veel geld beschikbaar voor restauraties van monumenten. Maar nazorg was er niet. Als een pand was gerestaureerd, werd er in veel gevallen niet meer naar omgekeken en kon je vijfentwintig jaar later weer gaan restaureren. Toen kwam het idee op om een paar handige gasten met een busje naar de monumenten te laten rijden en één of twee keer per jaar alles na te kijken, het dak op te gaan om de goten leeg te halen en op een A4'tje op te schrijven wat voor onderhoud er nodig is. De eigenaren zijn gelukkig met de inspecties. De gedachte erachter is natuurlijk dat er geen restauratie nodig is als je goed onderhoud doet. Prima, want een restauratie ken erg ingrijpend zijn en er gaan dan ook gemakkelijk historische waarden verloren."
Kleine onderhoudsklusjes doet de monumentenwachter zelf. Van Meggelen noemt als voorbeelden het herstellen van een kapotte dakpan of lei, of het dichtplakken van een klein scheurtje in de goot. "Dat is wel minder geworden. Jaren geleden was er een restauratieachterstand, maar nu staat vrijwel alles er goed bij, ook de woonhuizen. Vroeger gingen we nog wel eens met z'n drieën een hele dag leien herstellen, maar dat komt nu niet meer voor."
Hij kwam in 1982 bij de Monumentenwacht, die toen nog niet was ondergebracht bij het Erfgoedhuis Zuid-Holland. "Ik had een artikel gelezen over de Monumentenwacht. Interessant, vond ik, en toen ik een vacature zag ben ik gaan solliciteren. Ik had er zin in. In het begin was het wel wennen. Je leerde veel in de praktijk, over loden goten en aantastingen van eikenhout bijvoorbeeld."
Rien van Meggelen had tien jaar als timmerman bij een kleine aannemer gewerkt. In dat werk had hij al oog voor oude gebouwen. Mooi bewerkte gootklossen van een woning uit de jaren twintig verwijderen, dat vond hij zonde. Een prachtige teakhouten voordeur zomaar vervangen ook. Dat laatste ging niet door, want Van Meggelen nam de deur mee naar de werkplaats en maakte zich een dag of wat druk om hem weer een nieuwe toekomst te geven. "Hij hangt er nog steeds in", zegt hij tevreden.
Ooit belandde een blauw/wit monumentenschildje in zijn gereedschapskist toen hij bezig was het huisje van de klokkenluider in Zuidland op te knappen. Het bleef erin zitten, totdat Van Meggelen dacht: "Weet je wat, ik schroef het bordje op de schuur van de dorpsaannemer. Stond er een paar jaar later een stukje in de krant over een monumentale timmerwerkplaats…"
Erfgoed
Dat was vóór 1982. Daarna is Van Meggelen met echte monumenten bezig geweest. Prachtig, vindt hij, als je een monumenteneigenaar of -beheerder goed kan helpen. Als je een zwam als een bloemkool signaleert, of een lekkende goot, zodat de klant maatregelen kan treffen om het monumentale erfgoed in stand blijft. "Mooi dat ik daar een steentje aan heb kunnen bijdragen", kijkt de net gepensioneerde monumentenwachter terug.
Als hij de vraag krijgt welk monument op de Zuid-Hollandse eilanden er voor hem bovenuit springt, noemt hij Het Reigersnest in Oostvoorne. "Apart", vindt Van Meggelen. "Het is een prachtobject, maar het is ook bijzonder omdat ik de dochter van de opdrachtgever voor de bouw nog heb meegemaakt." Op Goeree-Overflakkee, waar de gemeente een grote opdrachtgever is voor Monumentenwacht Zuid-Holland, inspecteerde hij tal van kerkgebouwen. Halverwege de jaren negentig constateerde hij, lopend in de kapruimte van de oude kerk te Middelharnis, dat de dakbekleding zo poreus was als een spons, waarna alle leien zijn vervangen.
Mooi gebouw. Toch steekt de watertoren van Dirksland voor Rien van Meggelen boven de rest van de monumenten uit. Ook letterlijk, als hoogste gebouw van Flakkee. Hij vertelt dat hij ooit bovenin op de rand onder de spits aan het werk was om loszittend beton te verwijderen. Gezekerd, dat wel. "Eng? Nee, je weet wat je doet en je zit aan een veiligheidslijn vast. Maar als ik een collega zoiets zie doen, tja…"
In de bijna veertig jaar dat hij actief was als monumentenwachter, is er hoogst zelden wat gebeurd. Ooit moest hij op het dak van een kerk op de loop voor een wespennest. En pas liep hij letterlijk tegen de lamp toen hij een schijnwerper over het hoofd had gezien. Maar daar bleef het bij, in al die jaren. Nu is Rien van Meggelen met pensioen. Hij zegt het geen grote opgave te vinden. En hij zal ongetwijfeld de hamer nog wel eens tevoorschijn halen. Hij woont tenslotte in een mooi historisch pandje in de mooiste straat van Zwartewaal.
