'Doe mee verlos de zee!' geeft hoop. Letterlijk en figuurlijk
GOEDEREEDE-HAVENHOOFD – Jutten is mediteren, vindt Matthijs Lievaart. Minstens één keer per week struint hij het strand bij de Kwade Hoek af, op zoek naar het afval dat de zee achterlaat. Jutten kan ook sociaal zijn. "Ik spreek liever met mijn vrienden af op het strand dan in een café", zegt de 27-jarige inwoner van Goedereede-Havenhoofd. "Dan gaan we samen jutten." Drie jaar geleden verzon hij 'Doe mee, verlos de zee!' om zoveel mogelijk strandbezoekers uit te dagen tot jutten. En zo bij te dragen aan schonere stranden. Samen.
Matthijs Lievaart groeide op in Rozenburg, twee eilanden ten noorden van Goeree-Overflakkee. Als kleine jongen jutte hij daar al langs de Nieuwe Waterweg. Nadat zijn ouders naar Havenhoofd waren verhuisd, kwam hij vaak langs om ook hier het strand af te struinen. "Samen met mijn vader. Van het afval dat we vonden maakten we constructies en die gooiden we weg."
Door Kees van Rixoort
Op een gegeven moment, tijdens een nieuwe ontdekkingstocht op het strand, stelde hij zichzelf een vraag. "Wat zou er gebeuren als iedereen gaat jutten, als iedereen tijdens een strandwandeling wat afval meeneemt? Dan zou het strand schoon zijn. Jutten zou een gebruik moeten zijn, zoals handen wassen na het plassen. Maar het is geen gebruik."
Een uitnodiging
Dat het toch een gebruik is geworden, is een gevolg van wat Matthijs vervolgens deed. Hij maakte een berg van afval bij de strandopgang. "Naast de berg zette ik een bordje met 'Doe mee, verlos de zee!' in blauwe letters. Als een uitnodiging. Al gauw was de berg tien keer zo groot. Dat had ik niet durven dromen. Heel positief, het gebeurt echt: mensen slaan aan het jutten en nemen het mee om het te leggen bij het afval dat anderen verzameld hebben. Ik wist natuurlijk niet wie het waren; het is een groep onbekenden."
Natuurmonumenten, zo bleek later, verwijderde de afvalberg, maar liet het bordje liggen. Een teken dat de organisatie het initiatief wel kon waarderen. Dat bleek ook toen Matthijs later op de plaats van de afvalberg een grote houten kist aantrof met daarop 'Natuurmonumenten Zeeafvalbak' én zijn eigen bordje met de blauwe letters. Het contact met de natuurorganisatie was snel gelegd. Dat resulteerde algauw in een tweede bak, bij de Middelduinen. "Die houten bakken waren ook aangespoeld. Zo zie je dat iedereen meewerkt aan dit project, ook de zee."
Burgerinitiatief
Met een paar vrienden ontwikkelde Matthijs een website (www.verlosdezee.nl) om het project bredere bekendheid te geven. Dat werkte, al kwam de snelheid er pas goed in toen het magazine van Natuurmonumenten en het radioprogramma 'Vroege Vogels' aandacht besteedden aan 'Doe mee, verlos de zee!'. "Mensen lazen het en dachten: dit wil ik ook. Ik kreeg een telefoontje uit Vlissingen en nog dezelfde dag kwam daar ook een bak te staan. Nu staan er 35 bakken in acht gemeenten. Het mooie is dat dit project wordt gedragen door burgers. Het is een burgerinitiatief. Gemeenten leveren de bakken en legen ze regelmatig. De uitzondering is Goedereede, waar het allemaal ontstaan is; hier werken we ook samen met Natuurmonumenten."
De bakken staan bijvoorbeeld ook op Texel en bij de stranden van Rockanje en Oostvoorne. Het project is zelfs de grens overgestoken: bij natuurgebied 't Zwin in België kunnen jutters ook hun afval op een centrale plaats dumpen. Een vertaling van 'Doe mee, verlos de zee!' was in Vlaanderen niet nodig. Maar een verdere uitbreiding zou zomaar een tekst in een andere taal nodig kunnen maken. "Ik ben voor organische groei, laat dit overal maar vanuit de burgers ontstaan."
Zelf iets doen
"We zijn ruim drie jaar verder en het klinkt als een succesverhaal", zegt Matthijs tijdens een warme avond op het strand. "Maar het is ook een verhaal van volhouden. Ik blijf mezelf en anderen opjutten. Het is puur overtuiging, dit komt voort uit mijn waarden, mijn uitgangspunten en drijfveren. Waar het op neer komt is dat ik mensen wil verbinden met de natuur. Dat leidt tot verwondering, het is kinderlijk eenvoudig. Positief zijn. Niet wijzen naar anderen, maar zelf iets doen, zelf iets oprapen van het strand. "
Gaandeweg ontdekte Matthijs 'de groene draad' bij zichzelf. Die bestaat uit muziek (zijn professie) en de relatie tussen bewoners en de natuur. Muziek ziet hij daarbij als middel om die relatie tot wasdom te brengen en om beweging te creëren. Het liefst met humor. Zoals het kunstwerk in zijn tuin een statement is dat doet glimlachen: een twaalf meter hoge toren van plastic koffiebekertjes. Stuk voor stuk gevonden op het strand. "De top van het dak is bereikt…"
Structureel volhouden
Inmiddels is er wel wat tot stand gekomen. De Kwade Hoek was voorheen altijd een enorme rotzooi, tussen de schoonmaakacties door. Maar nu – iedereen ziet en zegt het – is het strand zichtbaar schoner. "Het is zo simpel. Er moet alleen een bak staan, dat doorbreekt de apathie. Iedereen kan op alle momenten zelf bijdragen. Alle kleine beetjes helpen. Vervuiling is een overweldigend probleem. Maar je kunt het aanpakken. Door klein te beginnen en het goede voorbeeld te geven, erin te geloven en structureel vol te houden. 'Doe mee, verlos de zee!' is zichtbaar en laat het verschil zien. Dat werkt aanstekelijk en dat geeft hoop. Letterlijk en figuurlijk. Op Goeree is het ontstaan en werkt het. Het is iets organisch geworden, een voorbeeld voor anderen gemeenten. Veel mensen kennen het, maar misschien niet het verhaal erachter. Nu wel."
<kader>
Natuurtop
Eind juni was Matthijs Lievaart op de door staatssecretaris Dijksma georganiseerde Natuurtop in een fort bij Herwijnen. Voor een uitgelezen publiek van 'natuurbobo's' mocht hij 'Doe mee, verlos de zee!' presenteren als spraakmakend burgerinitiatief.
Matthijs deed zijn verhaal zonder powerpoint. Alleen het houten bordje met de blauwe letters had hij meegebracht. "Het bordje bevat een hulpvraag, een uitnodiging om mee te doen." Volgens de inwoner van Goedereede-Havenhoofd waren de reacties op zijn presentatie heel positief en zijn er ook vervolgafspraken uit voortgekomen.