Meimaand, Zwermmaand
Meimaand is zwermmaand en dat hebben we geweten! Wel vijf zwermen vertrokken afgelopen maand van de thuiskasten, en dan krijgen we het als imker erg druk.
Voor bijen is het maken van een zwerm de natuurlijke manier van voortplanten. U moet een volk bijen, met een koningin (de moer), veertigduizend werksters en een paar honderd darren (de mannetjes), zien als één superorganisme. En waar bij een mens de taken in een lichaam verdeeld zijn over verschillende organen, van eten tot ziektebestrijding tot voortplanting, is dat bij bijen uitgesmeerd over meerdere groepen bijen. De koningin legt de eitjes, de haalbijen halen de nectar, het stuifmeel en de propolis, de thuisbijen verdedigen de kast tegen indringers en verzorgen eitjes en larfjes en de darren bevruchten maagdelijke moeren uit een ander volk.
Als een zwerm afkomt, heerst er een enorme opwinding in het volk. Ongeveer de helft van het oorspronkelijke volk vertrekt, mét de oude moer, naar onbekende bestemming. De werksters hebben de oude koningin een paar dagen op dieet gezet waardoor ze afvalt en weer kan vliegen. De werksters zelf hebben voor drie dagen honing in een hun maag opgeslagen. En dan, meestal rond het middaguur, duwen de werksters de oude moer naar buiten en stroomt als een waterval in een paar seconden de halve kast leeg. Uit de wolk bijen stijgt een machtig gegons op, de imker weet meteen dat er wat gaat gebeuren. Met enig geluk landt de zwerm op korte afstand van de bijenstand in een lage boom of een heg. Van daaruit gaan verkenners op zoek naar een geschikte nieuwe broedplek. Ze zoeken iets van ongeveer 40 liter inhoud, met een klein gat onderin de voorkant. Inderdaad, dat is precies een bijenkast. En dus zet de imker een ‘reiskast’ klaar, trekt zijn jack aan en bekijkt de zwerm, al dan niet op een ladder. Soms zie je de moer lopen en kan je haar vangen met een soort knijper. In dat geval is het scheppen (vangen) van de zwerm erg eenvoudig: moer gaat met knijper in de kast, de bijen ruiken meteen waar ze is en lopen haar achterna zo de kast in. Maar meestal kijk je tegen tienduizenden bijen aan die dicht op elkaar in een klomp ter grootte van een voetbal in een boom zitten, dan is de moer niet te vinden.
Tijd voor plan B. De ene imker houdt een grote emmer of zoiets tegen de onderkant van de zwerm, de ander geeft een harde ruk aan de tak en dan, als je geluk hebt, valt een groot deel van het volk, mét de moer, in de emmer. Deksel van de vangkast, emmer leegkiepen in de kast, deksel erop en afwachten. Zit de moer erbij, dan lopen in een uur alle werksters de kast in. Zit ze er niet bij, dan loopt de kast leeg en vliegen de bijen terug de boom in. En soms mislukt het gewoon en verdwijnt het volk uit het zicht. Dat is spijtig voor de imker, toch een mooi volk kwijt, maar nog spijtiger voor de bijen zelf. Vrijwel alle zwermen die ‘de natuur ingaan’, gaan ten gronde bij gebrek aan een goede nestelgelegenheid.
Maar als het goed gaat, en bij ons ging het deze maand alle keren goed, dan heb je ineens van één volk twee volkjes gemaakt. De oude moer met de helft van het volk in een nieuwe kast op een nieuwe plek. En in de oude kast op de oude plek de achtergebleven andere helft van het volk, met een of meerdere prinsesjes. Want zo zit het wel in elkaar bij de honingbij: de oude koningin vertrekt pas als het volk al meerdere opvolgsters klaar heeft staan. Een prachtig systeem, maar je moet als imker wel aanwezig zijn. Imkers gaan daarom nooit in mei op vakantie.
Heeft u een zwerm bijen in uw tuin of omgeving? Dat is zeker geen reden tot paniek! Zwermende bijen zijn niet agressief, u kunt ze van gepast afstand prima bekijken en genieten van het schouwspel. Bel een lokale imker, eventueel via de zwermlijst op imkersvango.nl. De imker zal de zwerm graag scheppen. Hiermee is dan verzekerd dat de bijen goed behuisd en verzorgd zullen zijn, en geen overlast geven.