Zandwallen, waarom zijn ze eigenlijk zo bijzonder?
Nergens in de hele wereld zijn er zo veel zandwallen te vinden als op Oudorp, maar liefst 88 km in totaal. En ze zijn voor het merendeel ook heel erg oud. De eerste zandwallen, de schurvelingen, dateren uit de middeleeuwen. De boeren schepten rond hun akker een dijkje, vaak ongeveer een meter hoog. Naast de schurveling, vaak aan beide zijden, ontstond zo een greppel. Deze landjes werden haaygemeten genoemd. Ze waren vaak enkele hectares groot. Op het dijkje plantte men (doorn-)struiken om het vee binnen te houden en de wind buiten.
Vele eeuwen later, vanaf 1850, gingen de boeren hun landjes “verlagen”. Omdat Ouddorp op een zandplaat is gelegen, was de grond niet echt vruchtbaar en zat het grondwater erg diep. Om betere omstandigheden te creëren voor de gewassen, werd de grond uitgemijnd, zodat het land dichter bij het grondwater kwam te liggen. Eerst werd de vruchtbare bovenlaag opzijgelegd en daarna werd het land afgegraven, vaak een halve tot een hele meter diep. Het zand werd met de kruiwagen afgevoerd en bovenop de schurvelingen gelegd. Daardoor verdwenen veel schurvelingen en werden het zandwallen, soms wel tot vijf meter hoog.
Omdat er zo enorm veel zand vrijkwam van het uitmijnen, moesten er ook halverwege de haaygemeten zandwallen worden opgeworpen. Hierdoor werd het oorspronkelijke schurvelingenlandschap met akkers van enkele hectares omgevormd tot het kleinschalige zandwallen andschap dat we nu kennen. Het uitmijnen is doorgegaan tot net na de Tweede Wereldoorlog. Na de Watersnoodramp van 1953 zijn helaas veel zandwallen afgegraven en is het zand gebruikt om de dijken te herstellen.
Vaak liggen dieper uitgemijnde en minder uitgemijnde landjes vlak naast elkaar. Dan zie je dat de ene tuin soms wel een halve meter hoger ligt dan een andere. Een grappig gezicht als buren over de zandwal heen met elkaar praten, waarbij de ene veel hoger staat dan de ander.
Het bijzondere van de zandwallen schuilt in twee onderdelen:
- De zandwallen zelf met hun oude historie.
- Het kleinschalige landschap met de kleine percelen tussen de zandwallen. En met doorkijkjes naar het achterliggende landschap.
Het Kenniscentrum Zandwallen van NLGO probeert daarom niet alleen de zandwallen zelf te beschermen en te behouden. We maken ons ook sterk voor het geheel, het landschap met de lege kamers en de doorkijkjes naar de achterliggende velden.
Dit is deel 2 van een serie korte artikelen over de zandwallen op Goeree-Overflakkee, geschreven door de mensen van Kenniscentrum Zandwallen, onderdeel van NLGO.
Bij deel 1 van deze miniserie, in de krant van 29 november, was een foto geplaatst van een zandwal die misschien niet zo bekend is. De wal ligt aan een doodlopend stuk weg, en er staan weinig huizen. Ook wijzelf hebben even moeten turen. We houden u niet langer in spanning: dit is een mooie wal aan de Duikerkerweg in Ouddorp, aan de westkant van de Dirkdoensweg, tussen nummers 37 en 39.