Waterkwaliteit Grevelingen gaat achteruit, door vertraging pas in 2030 zicht op oplossing
GREVELINGEN - De problematiek met zuurstofloosheid in het Grevelingenmeer is al enkele decennia bekend. Om de massale sterfte iedere zomer een halt toe te roepen, is er een project in het leven groepen: Getij Grevelingen. Uitgangspunt is dat er weer (beperkt) getij terugkomt in het meer. Tijdens twee inspiratiesessies konden geïnteresseerden horen hoe het project er nu voorstaat.
Tekst en foto: Erwin Guijt
Beide sessies werden gehouden op het kantoor van Staatsbosbeheer in Zonnemaire. De eerste trok zo’n twintig belangstellenden, naast een aantal leden vanuit het projectteam. Er zijn allerlei organisaties en overheidsinstanties bij betrokken. Paul van Straten en Gijsbert Kant zijn vanuit Rijkswaterstaat betrokken en maken het probleem duidelijk. "Iedere zomer ontstaat er op de diepere gebieden van de Grevelingen een dode laag, waar al het leven afsterft. Dat wordt ieder jaar erger. Daarom moet er wat aan gebeuren."
Niet haalbaar
Hij vervolgt met een tijdspad in vogelvlucht. In 2008 was de eerste probleemverkenning. "Men zag in dat het een probleem was en dat er iets aan moest gebeuren. Maar er was nog geen budget beschikbaar." Begin 2020 kwam het plan om een doorlaat in de Brouwersdam te maken, en dat te combineren met de opwek van getijdenenergie. Door beperkt getij terug te brengen zou de waterkwaliteit herstellen. Het plan werd verder uitgewerkt, maar er kwam een flinke tegenvaller.
Een expertteam, aangesteld door twee verantwoordelijke ministers om naar het plan te kijken, concludeerde dat de kosten veel hoger zouden worden dan het budget van 149 miljoen euro. "En dan gaat het niet om een paar duizend euro, maar twee of drie keer zoveel." Daardoor sneuvelde de getijdencentrale: "Dat is niet haalbaar." Het expertteam adviseerde ook om breder te kijken dan enkel de zuurstofloosheid in het Grevelingenmeer. "Meer het totaalplaatje: niet alleen onder, maar ook boven water."
Negentig
Daarom is er nu een tussenfase in het project. Tot eind van dit jaar moet uitgezocht worden hoe binnen het budget er een maximale ecologische kwaliteitsimpuls kan worden gegeven. Ook willen de ministeries weten wat er minimaal moet gebeuren aan de Grevelingen, en hoe de effectiviteit van bestaande maatregelen verhoogd kan worden. Er moet, volgens van Straten, een "ecologisch masterplan" komen. "Niet enkel focussen op die tien procent zuurstofarm Grevelingen, maar ook de andere negentig procent meenemen."
Een bezoeker wil graag weten hoe de getijdecentrale zich verhoudt tot het Tidal Technology Centre (TTC), het totaal geflopte en miljoenenverslindende project bij de Flakkeese Spuisluis. Dat was een ambitieus plan om getijdeturbines te testen. Maar een paar miljoen euro subsidie en een failliete aannemer later moest alles weer afgebroken worden en teruggebouwd worden naar hoe het was. Hem wordt verteld dat dit staat los van de getijdencentrale aan de Brouwersdam. Dit project speelt zich af in het westen (de Brouwersdam), het TTC moest bij de Flakkeese Spuisluis (Grevelingendam) komen. In de periode dat er gebouwd werd aan de Flakkeese Spuisluis kon die niet spuien. "Als de Flakkeese Spuisluis wel actief is, zoals nu, is het effect op de waterkwaliteit enkel lokaal merkbaar: ongeveer tot aan het water bij Herkingen. Dus de achteruitgang van de Grevelingen wordt weliswaar vertraagd, maar het is niet genoeg."
Marktpartijen
Wethouder Tea Both (CDA) van gemeente Goeree-Overflakkee is ook aanwezig en voert even het woord. Ook al heeft het expertteam de getijdencentrale afgeschoten; ze wilde toch een second opinion. "Daarom zijn we met marktpartijen in gesprek gegaan. We zitten nu in de afrondende fase van die gesprekken, en vanuit verschillende marktpartijen blijkt er interesse te zijn voor getijdenenergie. Dus pleiten we ervoor om in ieder geval ruimte te houden voor een getijdencentrale. Is het niet voor nu, dan wel voor in de toekomst." Ten slotte wil een bezoeker nog de planning van project Getij Grevelingen weten. "Eind dit jaar moet duidelijk zijn met welke scope we naar de volgende fase gaan. Dan volgt de nadere uitwerking van de plannen." Al met al zou de spreekwoordelijke schop in 2030 de grond in moeten gaan.
Project Zeegras: over vijf jaar 5 hectare zeegras terug
Tijdens de bijeenkomst over Getij Grevelingen vertelt boswachter Piet van Loon (Staatsbosbeheer) iets over het project rondom zeegras. Dat staat los van Getij Grevelingen. "In 1968, voor de Grevelingen een omdijkt meer werd, waren er hier grote velden groot zeegras te vinden. Niet lang na de afsluiting ging het echter bergafwaarts. In 1991 waren er nog maar twee kleine plekjes over", zegt hij, terwijl hij er een plaatje bij laat zien. Een oudere bezoeker ademt geschrokken in. Zeegras heeft veel voordelen. Zo fungeert het als kraamkamer voor veel leven en zuivert het zeegras het water.
Inmiddels zijn de eerste twee fases van het project afgerond. Afgelopen tijd is er geëxperimenteerd met zeegras in de Grevelingen, in zowel zaad- als plantvorm. Het zaad komt van zeegras bij de Duitse Waddeneilanden en de planten uit de wateren bij Denemarken. Met name de planten doen het goed, volgens Van Loon. Inmiddels kan fase drie beginnen: opschaling. Het doel is om de komende vijf jaar vijf hectare aan groot zeegras te hebben in de Grevelingen. Dit komt op ondieptes en in beschermde gebieden, dus de pleziervaart zou er geen last van moeten hebben.