Nieuwe serie interviews
Is het dualisme succesvol?
GOEREE-OVERFLAKKEE - De lezers van deze krant hebben ongetwijfeld gemerkt dat de gemeenteraadsverkiezingen eraan zitten te komen. Binnenkort komt er een einde aan de huidige raadsperiode en treedt de ‘nieuwe’ gemeenteraad aan. Deze raad zal officieel dualistisch aan de slag gaan. Het dualisme is er niet altijd geweest. Tot twintig jaar geleden was er sprake van het monisme. De komende weken staan we stil bij het dualisme aan de hand van interviews bij nauw betrokkenen.
Door Adri van der Laan
Dit jaar is het twintig jaar geleden dat ook voor het gemeentebestuur het dualisme werd ingevoerd. Het dualisme werd een nieuwe vorm van besturen van de gemeente om ‘de gemeentepolitiek dichter bij de burger te brengen’. De gemeenteraden die in maart 2002 aantraden, maakten voor het eerst kennis met deze vorm van besturen.
De komende weken voor de gemeenteraadsverkiezingen staan we via interviews in onze vrijdagse abonneekrant met een aantal raadsleden stil bij onder meer de volgende vragen: 'Heeft het dualisme gefunctioneerd?', 'Heeft het de politiek (het gemeentebestuur) dichter bij de burger gebracht?' en 'Kan de gemeenteraad het college goed controleren?'.
Wat is dualisme
In dit artikel alvast een opzetje voor de artikelenserie die vrijdag start. Wat is dualisme ook alweer? Voor 2002 was het gemeentebestuur monistisch. In het kort betekende dit dat de gemeenteraadsleden uit hun midden de wethouders kozen. Het beleid werd gezamenlijk door de wethouders en hun mederaadsleden (bijna altijd de coalitiepartijen) bepaald. Vervolgens voerden de wethouders het voorgenomen beleid uit. De wethouders zaten gewoon tussen de collega raadsleden aan de raadstafel want ze maakten deel uit van de gemeenteraad. En stemden dus mee over hun eigen voorstellen.
Staatscommissie
Eind 1991 presenteerde de staatscommissie ‘Dualisme en Lokale Democratie’ onder leiding van de hoogleraar staatsrecht Elzinga een rapport over de staatskundige vernieuwingen en de lokale politiek. In het rapport werd aanbevolen om het dualisme in te voeren. Hiermee zou de posities van de gemeenteraad en het college van B en W officieel gescheiden worden. Het gevolg zou zijn de gemeentepolitiek dichter bij de burger (de kiezer) te brengen want door de invoering van het dualisme zou de gemeenteraad meer ruimte dienen te nemen voor haar volksvertegenwoordigende taak. Verder werd de functie van griffier gecreëerd. Deze ambtenaar is de raadsleden van dienst en adviseert en begeleidt hen met werk.
Drie taken
De raad kreeg grofweg genomen drie taken: volksvertegenwoordigend, kaderstellend en controlerend. De wethouders kwamen als het ware ‘in dienst’ van de gemeenteraad. Zij maken geen deel meer uit van de raad. Aan de raad is de taak om kaders - in hoofdlijnen, dus niet in detail - te stellen. Naar aanleiding van die kaders krijgen de wethouders de opdracht van de raad om beleid binnen die kaders uit te voeren. Verder kreeg de raad als taak om het gevoerde beleid van de wethouders namens de raad te controleren.
Tijdens het monisme waren de wethouders nog voorzitter van de commissie van hun portefeuille. Bij de invoering van het dualisme was dit verleden tijd en werden de commissies voorgezeten door een raadslid. Later vervielen de commissies. Hiervoor kwamen een opiniërende en een besluitvormende raadsvergadering voor in de plaats.
De bedoeling was dat de raadsleden minder papierwerk kregen door te nemen en daardoor meer ruimte kregen om ‘de straat’ op te gaan en contact te houden met de burgers. Want de volksvertegenwoordigende taak is natuurlijk heel belangrijk voor de raad die bestaat uit lokale politici.
Dat de wethouder op afstand van de raad diende te komen, had tot gevolg dat er ook wethouders van buiten de raad en zelfs van buiten de gemeente konden worden benoemd. Ook op het eiland zijn daar voorbeelden geweest.
In 2003, een jaar na het dualisme werd ingevoerd, interviewde Eilanden-Nieuws een aantal raadsleden en wethouders uit de toenmalige vier gemeenten. Het onderwerp was toen hoe men terugkijkt op een jaar dualisme. Over het algemeen was men niet erg enthousiast. Nu, na twintig jaar dualisme, kijken we nog eens terug met een aantal raadsleden naar de afgelopen tijd. En staan stil bij de vraag of het dualisme heeft gebracht wat oorspronkelijk de bedoeling was.