Monumenten op het eiland (1): de drie kruiwagens
AlgemeenDIRKSLAND - Het eiland kent een rijke historie. Door de eeuwen heen wordt Goeree-Overflakkee gekenmerkt door landbouw en visserij. Verspreid in het landschap liggen knusse, pittoreske dorpjes met in het centrum een oude dorpskerk. Maar het eiland is ook getekend door verschillende rampen, zoals de Tweede Wereldoorlog en de watersnoodramp van 1953. Om bepaalde herinneringen in stand te houden, zijn er in de loop der jaren allerlei verschillende monumenten opgericht. In deze nieuwe serie staan we stil bij sommige daarvan. Deze keer deel 1, de drie kruiwagens van Dirksland. De rest van de serie volgt in de vrijdagedities van komende weken.
Door Erwin Guijt
Net zoals zoveel dorpskernen op het eiland is ook Dirksland via een lang havenkanaal verbonden aan het water. Vanuit het Haringvliet eindigt het vijf kilometer lange kanaal in de oude havenkom. Vroeger vormde dit een belangrijke levensader van het dorp en de belangrijkste verbinding met de buitenwereld. Het was er vaak een drukte van belang. Naast goederen werd er ook informatie uitgewisseld. Hoogtepunt was de oogsttijd, waarbij de suikerbieten per schip naar de suikerfabrieken aan d’n overkante werden vervoerd.
Luxeproduct
De bietenteelt in Nederland kwam pas laat op gang, niet in de minste plaats omdat suiker een luxeproduct was. Rond 1860 groeide de suikerbietenteelt op Goeree-Overflakkee hard. In eerste instantie werd er om de zes à zeven jaar bieten geteeld op hetzelfde perceel. Het gewas werd in maart of april gezaaid en na vier of vijf weken werd het gewas uitgedund. Het oogsten zelf vond eind september plaats. Eerst gebeurde dat nog met een riek, later een tang en weer later met een oogstmachine.
De bieten werden op een kar geladen, al dan niet met behulp van een riek. Met paard en wagen ging het dan richting de haven. Daar werd de oogst gelost op de bietenstortplaats, ook wel ‘peekaaien’ genoemd. Een agent van de fabriek nam daar een monster om de kwaliteit van het gewas te bepalen. Vervolgens werden de bieten op houten kruiwagens geschept en zo op het schip geladen. Als het schip vol was, ging deze richting de suikerfabriek in bijvoorbeeld Stampersgat, Roosendaal, Oud-Beijerland of Steenbergen. Daar werden de bieten verwerkt tot suiker. Ook de pulp ging niet verloren: deze werd verkocht als veevoer.
Suikerbiet
Inmiddels liggen de tijden waarop dit op deze wijze gebeurde ver achter ons. Mechanisering en technologisering zorgde ervoor dat de houten kruiwagens overbodig werden. Via een kiepwagen konden de bieten makkelijk in het schip worden gestort. Toen het eiland vaste oeververbindingen kreeg, werd de bietenvervoer over water overbodig. De suikerbieten gingen per vrachtauto naar de fabriek. Maar de kruiwagens staan er nog steeds: in 2013 plaatste kunstenaar Michel Snoep drie stalen kruiwagens om het verhaal in leven te houden.
De kruiwagens zijn gemaakt van cortenstaal en vervaardigd door constructiebedrijf De Roon uit Dirksland. Ze staan allemaal in een andere positie: eentje staat er horizontaal, één in een hoek van 45 graden en een derde op z’n kant. In de zijkanten is het motief van een suikerbiet uitgesneden, die als de zon schijnt in de schaduw herhaald wordt. De verschillende posities van de kruiwagens symboliseren de dynamiek van de landbouw.
Graffiti
Kunstenaar Snoep is zelf geboren in Schiedam, maar verhuisde later naar het eiland. De laatste jaren van zijn leven woonde hij met zijn gezin op Goeree-Overflakkee. Daar overleed hij in 2016 op 57-jarige leeftijd. De drie kruiwagens waren zijn laatste werk in openbare ruimte. Hij was een veelzijdig kunstenaar, die de thema’s stilstand en beweging veelal een plek gaf in zijn werken. Hoewel de kruiwagens in 2016 beschadigd raakten door een brandje en bespoten werden met graffiti, zijn ze daarna weer in oude luister hersteld. Zo staan ze er nog steeds, in stille beweging gevangen.
Wil je geen enkele aflevering missen van deze nieuwe serie over de monumenten op het eiland? Neem dan nu een proefabonnement en lees Eilanden-Nieuws op vrijdag drie maanden lang voor slechts 7,50 euro. Liever een online abonnement? Voor 1,95 euro heb je onbeperkt toegang tot alle artikelen op eilandennieuws.nl en het volledige online archief. Klik hier voor meer informatie en regel vandaag nog dat je nooit meer iets mist.