Ispahaan
Een oude, wijze huisarts zei ooit tegen me dat palliatieve zorg zijn lust en zijn leven was. Ik was nog in opleiding en zag de dood nog als de vijand, dus ik was sceptisch. 'Kan je nagaan,' vond hij, 'geneeskunde waarbij je de patiënt niet beter hoeft te maken: Iets mooiers bestaat niet. Je hoeft je alleen maar te richten op het geluk, het comfort en de ziel van je patiënt!' Inmiddels snap ik wat hij bedoelde. Hij bestuurt nu een hospice en ik ploeter tussen de mensen op dit eiland. Het heeft lang geduurd voordat ik er beter tegen kon om 'erbij te staan en ernaar te kijken.' Je wilt handelen als je huisarts bent. Oplossen, fixen.
Maar zodra de dokter en de patiënt niet meer zo afgeleid worden door de kwaadaardigheid die bestreden moet worden (en dat kan een tumor zijn, maar bijvoorbeeld ook een hartkwaal), kunnen ze zich op positieve zaken richten: Wat vind je belangrijk? Waar voel je je het fijnst? Wie wil je om je heen hebben? Je moet soms losgelaten hebben om nieuwe horizonten te zien. Dat maakt het niet leuk of mooi als de specialist niks meer voor je kan doen en je leven niet lang meer zal duren. Maar soms is er ook wel weer rust of veiligheid of zelfs hoop als je na mag denken over hoe je je laatste dagen, weken of maanden wil doorbrengen.
Voor de huisarts is het niet altijd gemakkelijk om het over deze dingen te hebben. Soms vraag je hoe mensen over hun naderende einde denken en hoor je nadien dat je euthanasie voorgesteld zou hebben. Soms horen mensen datgene wat ze het engst vinden. Zorg dan nog maar eens voor een sfeer van rust en vertrouwen... Soms is je patiënt de tuinman uit het gedicht van Pieter van Eyck uit 1926. Hij vluchtte spoorslags te paard naar Ispahaan als hij 'de Dood' tegenkomt tijdens het snoeien van de rozen. De Dood verbaast zich over alle paniek. 'Ik was verrast, Toen 'k 's morgens hier nog stil aan 't werk zag staan, Die 'k 's avonds halen moest in Ispahaan.'
Ik denk vaak aan dat gedicht als iemand zijn naderende einde niet wil erkennen. Niet wil praten over hoe waardig, rustig en veilig te sterven. Natuurlijk respecteer je die wens, maar hoe zou die laatste ontmoeting tussen de tuinman en de Dood in Ispahaan verlopen zijn…?