Nieuws uit de Oude Wereld
GOEREE-OVERFLAKKEE – Nee, de Oude Wereld is niet gevonden. De zoektocht, die in april begon, heeft nog niet geleid tot de ontdekking van een nederzetting uit de Romeinse tijd nabij de kop van Goeree. Toch is er nieuws, over de Oude Wereld op papier. Er zijn oudere vermeldingen gevonden.
Door Kees van Rixoort
De Oude Wereld zou een Romeinse nederzetting zijn geweest, misschien zelfs een stad. Mogelijk was er ook een castellum. De restanten van de nederzetting waren vele eeuwen verborgen in de zee, maar kwamen bij extreem water bloot te liggen. Het ging om huizen en straten. Ook vond men bijvoorbeeld munten, tanden, koperen ringen, sleutels, een kruik en glasscherven.
Het verhaal, zo was de gedachte tot voor kort, hebben we te danken aan de zeventiende-eeuwse kroniekschrijver Pieter Jan Twisch. In ‘Chronyck van den ondergang der tyrannen, ofte jaerlijkse geschiedenissen in wereldlijcke ende kerkeklijcke saecken van Christi geboorte of tot desen tijd toe, deel 2’, dat in 1620 (of 1621) verscheen, beschrijft hij dat er ten noorden van Goeree ‘een oude vervallen stad’ is ontdekt.
Na Twisch maken ook geschiedschrijvers als H. van Dam (1681), Jongejan (1830) en Boers (1843) melding van de wonderbaarlijke ontdekking. Zij voegen er vondsten van bijvoorbeeld bomen en rood en blauw aardewerk aan toe.
In De Ouwe Waerelt, het blad van historische vereniging De Motte, onthult W.G. Visser, een andere bron: de ‘Memorien’ van Wilhelmus Baudartius (1565-1640), predikant te Zutphen en een van de Statenvertalers. De eerste druk van de Memorien verscheen iets eerder dan de uitgave van Twisch.
Maar waar heeft Baudartius het verhaal vandaan? De auteur van het artikel in De Ouwe Waerelt, die een literatuurstudie verrichtte naar de oudste vermeldingen van de Oude Wereld, vestigt de aandacht op de Friese jonker Fredrich van Vervou (1550-1621). Deze noemt de verdwenen nederzetting bij Goeree in zijn aantekeningen van 1618. Vervou was Fries afgevaardigde bij de Staten-Generaal en maakte aantekeningen van wat zich aldaar afspeelde én van zaken die hij interessant vond.
Volgens Visser is het “zeer wel mogelijk zo niet waarschijnlijk” dat Baudartius het verhaal heeft overgenomen van Vervou. De vraag is vervolgens wie de bron van Vervou is geweest. Hij schrijft dat hij twee penningen, een met de beeltenis van Antonius en een met de beeltenis van Adrianus, met eigen ogen heeft gezien in Den Haag. Wellicht was het Johan de Leur, baljuw van Goedereede en Westvoorne, die de penningen had meegebracht.
Tot slot stelt Visser dat het verhaal over de Oude Wereld wellicht stond in een van de twee couranten, die juist in 1618 waren gestart, “want alles wijst erop dat de vondst aan de kust van Westvoorne toentertijd veel aandacht heeft getrokken”.
Het nieuws van nu is dat niet Twisch de Oude Wereld als eerste vermeldde en beschreef, maar Fredrich van Vervou.
Podcast
In een podcast op www.romeinsekust.nl vertelt Visser over zijn vondst. De podcast is vanaf vandaag (dinsdag) te beluisteren.
Op de website is meer te vinden over de zoektocht naar de Oude Wereld. Het project is een initiatief van historische vereniging De Motte, 1Arch/Hazenberg Archeologie uit Leiden, Adviespraktijk A=M uit Voorburg en de gemeente Goeree-Overflakkee. Het Fonds voor Cultuurparticipatie en de gemeente Goeree-Overflakkee ondersteunen het project met een subsidie.
Het artikel van W.G. Visser over de Oude Wereld is te lezen in het zojuist verschenen nummer van De Ouwe Waerelt, het blad van historische De Motte. Leden van De Motte ontvangen De Ouwe Waerelt gratis in de bus. Het blad is ook te koop bij het Streekarchief Goeree-Overflakkee en Boekhandel Van der Boom in Sommelsdijk.