Pau Heerschap: herdenken en oorlogsverhalen blijven vertellen
Gerrit Molesteeg kwam niet meer thuis
OUDDORP – De jaarlijkse herdenkingsbijeenkomst met kranslegging bij het Ouddorpse oorlogsmonument kon maandagavond 4 mei niet op de gebruikelijke wijze plaatsvinden. Dit in verband met de veiligheidsmaatregelen rond het coronavirus. Daarmee zou ook de traditionele samenkomst in Zalencentrum Dorpstienden, waar Pau Heerschap bij die plechtigheid steeds een gedocumenteerd verhaal vertelt over plaatsgenoten die in WOII om het leven kwamen, worden onderbroken. Via dit interview bleef de schakel toch in stand. Zij het in beperkte samenvatting.
Door Jaap Ruizeveld
Heerschap had in zijn voorbereiding voor 2020 zijn aandacht gericht op de droevige gebeurtenissen in juli 1944 toen Gerrit Molesteeg, wonend aan de Dijkstelweg in Ouddorp, door Duitsers werd gearresteerd toen bij hem thuis een radio werd gevonden die afgestemd was op een Engelse zender. Het was het begin van een uiterst trieste levensfase. Voor hem, zijn vrouw Anna Breen en de familie. Met als dramatisch einde zijn overlijden in het Duitse Sandbostel op 10 mei 1945. Pau Heerschap had in zijn toespraak citaten willen toelichten uit een brede publicatie van onderzoeker/schoolmeester Adri Nelis uit Ouddorp.
Eerbetoon
Ik sprak met Heerschap over hetgeen hij graag maandagavond 4 mei met de bezoekers van de herdenkingssamenkomst had willen delen. Met dit artikel wordt het postuum eerbetoon aan Gerrit Molesteeg en aan hen die de oorlog niet overleefden toch voortgezet, geeft Pau aan. Een aantal jaren richtte hij zich op het leed dat werd aangedaan aan groeperingen, de Joden, Sinti/Roma’s en NSB-kinderen om in latere herdenkingen omgekomen dorpsgenoten centraal te stellen. Hun namen staan sinds mei 1981 op het Ouddorpse monument “Voor hen die vielen” in de jaartallen 1940-45. Al eerder, in 1951 was het monument toen dus zonder namen onthuld.
Betrokken
Heerschap is uitermate geïnspireerd en betrokken bij het cultureel historische leven op het eiland. Bekend ook van zijn talrijke voordrachten en publicaties waaronder het Ouddurps dialect. Hij is daarnaast actief werkzaam als ambtenaar van de Burgerlijke Stand gemeente Goeree-Overflakkee. Dit keer had hij zich voorbereid om het verhaal te vertellen over Gerrit Molesteeg uit Ouddorp. En - zoals elk jaar gebruikelijk- zou hij daarnaast ook weer één van de groeperingen benoemen die onder het oorlogsgeweld hebben geleden (de gay-gemeenschap).
Catastrofe
De reconstructie van de catastrofe in het woonhuis van het gezin Molesteeg aan de Dijkstelweg, op die 12e juli 1944, is volgens Heerschap indrukwekkend door Adri Nelis verwoord. Oorspronkelijk woonde Gerrit (hij was lichtwachter) en zijn vrouw bij de vuurtoren, maar dit huis was door de Duitsers gevorderd. Liefdevol kreeg het echtpaar onderdak bij de familie Aleman aan de Dijkstelweg. En juist daar begon het lijdenspad toen Duitse militairen samen met NSB-burgemeester Schipper het huis omsingelden en naar een (verboden) radio wilden zoeken. Toen dit toestel moest worden overhandigd om verdere escalatie te voorkomen, werd Gerrit als arrestant afgevoerd. Tijd om van zijn vrouw Anna afscheid te nemen was er niet, want zij was op dat moment bij kennissen op bezoek. Onderduiker Adrianus (Jaas) Tanis had de gebeurtenis - weggedoken onder een bed met het oor op de plankenvloer - angstig meebeleefd.
Ontsteltenis
Toen Anna thuiskwam, was haar ontsteltenis groot. Van een politieman hoorde zij dat Gerrit de volgende dag met de tram naar Rotterdam (Haagse veer) zou worden overgebracht. Die kans greep zij aan en gelukkig kon er - uiterst beperkt - nog afscheid worden genomen. Daarna vertrok het trammetje met Gerrit. Hij zou zijn geliefden nooit meer terugzien. In de Rotterdamse cel was er onverwacht een korte ontmoeting met Maart Tanis uit Ouddorp, maar dat was het. Anna kon daar één keer nog contact met haar man leggen voordat hij op transport werd gesteld naar kamp Amersfoort. Ook daar probeerde Anna om met Gerrit te mogen praten, maar dat werd niet toegestaan. Enkele dagen na Dolle Dinsdag (5 september 1944) werd Molesteeg opnieuw op transport gesteld, nu naar Duitsland. Vervolgens werd er niets meer van hem vernomen.
Werkelijkheid
Na de bevrijding in 1945 werd met spanning afgewacht of Gerrit wellicht toch nog thuis zou mogen komen. Uiteindelijk hoort Anna van een politieman in Den Haag dat haar geliefde man aan dysenterie was overleden. Een ontzettende werkelijkheid. Gerrit Molesteeg is begraven op het ereveld in Loenen op de Veluwe. Een kleine steen markeert zijn naam, citeert Pau Heerschap uit het document dat zijn vroegere collega-leerkracht Nelis opstelde. Het is een onvolledige, korte samenvatting herhaalt Heerschap, maar wel een postuum eerbetoon.