Hoe het coronavirus zo heeft kunnen huishouden op Goeree-Overflakkee
Het feit dat er verschillende cijfers in omloop zijn, maakt het vraagstuk nog ingewikkelder. De GGD en het RIVM lieten weten dat ze dit soort vragen pas gaan onderzoeken als de crisis achter de rug is. Dat neemt niet weg dat er veel mogelijke verklaringen te bedenken zijn voor de vele besmettingen op het eiland. We benadrukken vooraf echter met klem dat dit verhaal geen sluitende antwoorden geeft op die vraag. Ook is het geen vingerwijzing naar één specifieke groep mensen. Het is simpelweg nog te vroeg om een helder en eensluidend antwoord te formuleren.
Eerst maar de vraag hoe het kan dat er verschillende cijfers in omloop zijn. Er zijn drie officiële kanalen die regelmatig een update geven over het aantal coronabesmettingen en sterfgevallen op Goeree-Overflakkee. Dat zijn het RIVM, GGD Rotterdam-Rijnmond en zorgorganisatie CuraMare.
Het RIVM geeft iedere dag om 14.00 uur een update met nieuwe cijfers, de GGD Rotterdam-Rijnmond volgt een uur later. Deze cijfers correspondeerden vaak niet met elkaar. De verklaring hiervoor luidt dat de cijfers op verschillende momenten in de systemen worden ingevoerd. Inmiddels houdt het RIVM alleen nog bij hoeveel inwoners van elke gemeente in het ziekenhuis zijn opgenomen, terwijl de GGD nog altijd het aantal nieuwe besmettingen telt.
CuraMare meldt middels een kaartje dagelijks het aantal besmettingen, genezingen en overlijdensgevallen per zorglocatie. In combinatie met de cijfers van de GGD is een redelijk compleet beeld te schetsen van het aantal coronapatiënten dat wordt verzorgd in het Van Weel Bethesda Ziekenhuis in Dirksland, op andere zorglocaties op het eiland en via de thuiszorg. Van de andere zorginstanties die actief zijn op het eiland zijn geen cijfers bekend.
Geen onderzoek
Dan de vraag hoe het kan dat Goeree-Overflakkee zoveel coronapatiënten telt. Om met de deur in huis te vallen: op een wetenschappelijk verantwoorde manier verklaren waarom het eiland op een gegeven moment in de top 15 van de 400 gemeentes in Nederland stond qua aantal besmettingen is op dit moment erg moeilijk, zo niet onmogelijk. De coronapandemie is nog volop aan de gang en er is dus nog weinig tot geen onderzoek naar gedaan. Ook is lang niet altijd bekend hoe patiënten in aanraking zijn gekomen met het virus. Het is wel zeer waarschijnlijk dat niet één reden aan te wijzen is die ervoor zorgt dat er hier zoveel gemelde gevallen zijn; de kans is groter dat er verschillende zaken meespelen.
Marges in cijfers
Allereerst is er een grote onzekerheidsmarge rondom de cijfers. De cijfers die de GGD en het RIVM uitbrengen, betreffen namelijk enkel de mensen die positief getest zijn op het coronavirus. Maar lang niet iedereen is getest, dus het werkelijke aantal mensen zal waarschijnlijk beduidend hoger liggen. Zeker omdat de symptomen niet bij iedereen hetzelfde zijn: voor sommigen zijn er blijkbaar enkel lichte griepverschijnselen, waardoor die niet aan de bel trekken. Ook wordt niet iedereen getest die klachten heeft, omdat er niet voldoende testen zijn. En mensen die niet getest worden, komen dus ook niet in de officiële cijfers terecht.
Dit kan een verklaring zijn voor de hoge cijfers op het eiland. Tot de mensen die wél getest worden, behoren mensen die ernstig ziek zijn en medisch personeel. Als je in het ziekenhuis werkt en (lichte) ziekteverschijnselen hebt, wordt er getest. Na het opschroeven van de testcapaciteit bleek uit landelijke cijfers dat het percentage coronabesmettingen onder het zorgpersoneel richting de vijftig gaat. Omdat er op het eiland relatief veel mensen werkzaam zijn in de zorg en er een ziekenhuis staat, zou dat wellicht een deel van de verklaring kunnen zijn. Bovendien kan het zijn dat de regionale GGD in de ene gemeente veel meer test dan in de andere gemeente, waardoor een vertekend beeld ontstaat.
Hierover heeft het Eilanden-Nieuws telefonisch contact gezocht met de GGD Rotterdam-Rijnmond. Deze lieten weten dat ze uitkijken met het teveel aandacht geven ofwel het uitleggen van de cijfers. “Het is een landelijk probleem en er zijn landelijke maatregelen genomen, dus die gelden voor iedereen. We begrijpen dat mensen graag antwoorden willen, maar die hebben we niet. Wat zou kunnen meespelen is dat, wanneer iemand positief getest is, ook diens omgeving getest wordt. Er wordt dan meer getest, dus ligt het aantal positieve testen hoger.’’ De GGD gaat op eigen initiatief onderzoek doen naar het voorval in Nieuw Rijsenburgh (zie hierna). Hierbij wordt gefocust op het traceren van hoe het virus het complex is binnengekomen en waar de besmetting precies heeft plaatsgevonden. Dit onderzoek zal naar verwachting enkele weken in beslag nemen.
Kerkelijke achtergrond
Een andere factor die mogelijk een rol gespeeld zou kunnen hebben in de snelle verspreiding, is de kerkelijke achtergrond van het eiland. Een voorbeeld hiervan is de uitbraak in verpleeghuis Nieuw Rijsenburgh, waar waarschijnlijk tijdens een kerkdienst in de Lukaskapel meerdere bewoners besmet en een aantal daarvan ook helaas overleden zijn. Een dag later kwam de overheid met maatregelen, waarbij bijeenkomsten met meer dan honderd mensen verboden werden. Zoals eerder gepubliceerd in deze krant namen veel kerken toen snel drastische maatregelen en werden fysieke kerkdiensten geschrapt. Inmiddels zijn tijdens de kerkdiensten alleen nog mensen aanwezig die een belangrijke taak hebben: de predikant, ouderling van dienst, koster en iemand die de techniek verzorgt voor de uitzending via internet.
Dagblad Trouw signaleerde onlangs dat de Biblebelt extra hard wordt getroffen en legde het verband tussen besmettingen en kerkdiensten. Het leidde zelfs tot een (weggestemde) motie van Wilders om de uitzondering voor religieuze bijeenkomsten op te heffen. In principe mogen die tot maximaal dertig personen nog gewoon doorgaan, al gebeurt dat nauwelijks. Op het eiland zijn voor zover bekend geen kerken die nog diensten in een kerkgebouw organiseren.
De conclusie van Trouw rammelde omdat nogal selectief was gekeken naar besmettingshaarden in gemeenten met een christelijk stempel. Verschillende Biblebeltgemeenten tonen inderdaad hoge besmettingscijfers. Gemeenten als Staphorst, Barneveld en heel veel gemeenten in Zeeland vertonen juist heel lage cijfers. Het Reformatorisch Dagblad maakte al diezelfde week gehakt van de conclusie van Trouw.
Om weer in te zoomen op de lokale situatie: in het beruchte weekend dat half Nederland er ondanks de oproep om thuis te blijven gewoon op uit ging, waren bijna alle kerken ook op Goeree-Overflakkee al overgeschakeld op het uitzenden van kerkdiensten via internet.
Woon-werkverkeer
Er kunnen nog veel meer onzekere factoren benoemd worden. Veel studenten en forenzen gingen tot de intelligente lockdown dagelijks op en neer van en naar Rotterdam, de stad die momenteel eveneens veel positief geteste patiënten kent. Ditzelfde geldt voor werkverkeer naar West-Brabant. Daar komt bij dat bekend is dat de eerste, officieel geregistreerde coronapatiënt in Nederland op verschillende plekken carnaval heeft gevierd. Het is zeer aannemelijk dat het Brabantse volksfeest de belangrijkste reden is dat de verspreiding juist daar hard is gegaan. Ook vanaf het eiland zijn er – in al dan niet georganiseerde busreizen – mensen vertrokken om carnaval te vieren. Dit waren veelal jongeren, die volgens het Nederlands Jeugdinstituut weliswaar minder grote kans hebben om zélf ziek te worden, maar wel goed anderen kunnen besmetten, zoals ouderen en mensen met een zwakke gezondheid.
Conclusies
Het enige dat met zekerheid geconcludeerd kan worden is dat pas na diepgravend onderzoek echt kan worden aangetoond hoe het coronavirus zich zo snel en heftig heeft kunnen verspreiden over Goeree-Overflakkee. Dat neemt niet weg dat enkele oorzaken een grote mate van waarschijnlijkheid hebben.
In korte tijd waren de carnaval vierende provincies Noord-Brabant en Limburg een grote donkerrode vlek op de besmettingskaart. Tel daar de wintersporters naar het populaire Noord-Italië -een coronabrandhaard- bij op en het feit dat lang werd gewacht met ingrijpende maatregelen en het meest waarschijnlijke scenario voor het begin van corona in Nederland is helder. Gezien het feit dat op Goeree-Overflakkee relatief veel forenzen wonen, lijkt het virus onder meer door werkrelaties op het eiland gekomen.
De kerkdienst in verzorgingshuis Nieuw Rijsenburgh is breed uitgemeten in alle media. Het geroeptoeter van alle ‘kerkdienstcritici’ ten spijt was daar -zeker op dat moment- net zoveel aan te doen als de verspreiding via carnaval en de volle stranden en natuurgebieden. Serieuze maatregelen volgden pas de vrijdag na de dienst. Als er al verwijten gemaakt zouden moeten worden, zou je kunnen zeggen dat de overheid misschien wel een week te lang heeft gewacht met haar zelfbenoemde intelligente lockdown. Feit is wel dat de uitbraak in Nieuw Rijsenburgh heeft bijdragen aan de hoge besmettingscijfers op het eiland.
Een derde en laatste conclusie heeft te maken met het hoge percentage mensen die in de zorg werkzaam zijn op Goeree-Overflakkee. Zij werden vanaf het begin getest. Met een ziekenhuis, verschillende grote verzorgingshuizen op het eiland en Nieuw Rijsenburgh als besmettingshaard, is te verklaren dat het aantal besmettingen mede daardoor hoger is dan gemiddeld.
Intussen vlakken de cijfers van het coronavirus ook op Goeree-Overflakkee gelukkig af. Dat geeft hoop voor de toekomst, al zal de impact van corona op het eiland voorlopig nog nadreunen.
