De Christinnereis
De Christinnereis (1684), van John Bunyan hoort met de Christenreis tot de belangrijkste werken die uit Bunyans pen voortkwamen. Natuurlijk is de Christinnereis al bij velen bekend, maar wat is de meerwaarde van deze uitgave? Oudere vertalingen zijn vaak moeilijk leesbaar of bieden slechts een bewerking van de tekst. Voor u ligt een goed leesbare nieuwe vertaling, die recht doet aan de oorspronkelijke uitgave. De kanttekening uit de oorspronkelijke uitgave zijn hier ook. Deze kanttekeningen zijn zelfs nog belangrijker dan in de Christenreis. Zij helpen de lezer om dit boek beter te verstaan en zij laten zien dat de auteur steeds teruggrijpt op de Bijbel.
In de voetnoten licht de vertaler (prof. dr. A. Baars) de historische en theologische bijzonderheden toe, en geeft hij theologische verduidelijkingen en wijst hij op de Bijbelse toespelingen.
In zijn inleiding maakt de auteur duidelijk met welk doel Bunyan ‘De Christinnereis’ schreef als vervolg op De Christenreis. Bunyan wilde de Christenreis verduidelijken, mogelijke misverstanden wegnemen en aanvullingen geven. Wat komt in de Christinnereis meer naar voren? Bijvoorbeeld het christelijk gezinsleven, de kerk en de ambten komen scherper in beeld.
Wie was John Bunyan?
Hij leefde van 1628 – 1688 en was een Engelse Puriteinse predikant. Hij is vooral bekend geworden door zijn autobiografische werk ‘Genade overvloeiende voor de grootste der zondaren’ en door zijn allegorieën De Christenreis, De Christinnereis en De Heilige Oorlog.
In het Woord vooraf legt de auteur uit hoe het komt dat de Christinnereis in de schaduw staat van de Christenreis.
De Christenreis was een wereldberoemd boek en een vervolg op een dergelijk werk moet haast wel minder in het oog springen dan zijn voorganger. Een aantal redenen zijn te noemen, hoe het komt.
‘De Christinnereis’ heeft niet die scherpe tegenstellingen en felle dramatiek, die kenmerkend zijn voor het eerste deel van Bunyans pelgrimsreis.
Wat ook opvalt is, dat veel lezers het gemakkelijker vinden om zich te identificeren met Christen, de eenzame pelgrim in de Christenreis, dan met Christiana, de hoofdfiguur van het tweede deel. Vaak zijn haar lotgevallen ingebed in die van een heel reisgezelschap, waarbij telkens de aandacht verspringt van de ene naar de andere figuur.
De vertaler wil er ons voor waarschuwen, dat de Christinnereis afgedaan wordt als een vervolg van weinig betekenis. Helaas is dat in het verleden wel vaker gebeurd. Binnen de geschriften van Bunyan neemt dit werk echt een eigen unieke plaats in, die ook beslist van groot belang is. Hoe moeten we dit boek dan wel beoordelen? We treffen hier een nadere uitleg van de Christenreis, maar ook wezenlijke aanvullingen en… nuanceringen t.o.v. de Christenreis. Het voert te ver om de inleiding van prof. dr. Baars te bespreken, maar ik kan u verzekeren, dat het de moeite waard is om die inleiding te lezen en bij het bestuderen van de Christinnereis erbij te houden. Hier worden op tien verschillende punten duidelijk gemaakt waarin Bunyans beiden pelgrimsreizen met elkaar overeenkomen en van elkaar verschillen.
De opzet van dit boek is dezelfde als van De Christenreis met kanttekeningen, die eerder in deze zelfde reeks verschenen is. Wat betekent dat concreet?
Alle gedichten en liederen uit de oorspronkelijk uitgave van Bunyan ook vertaald zijn, inclusief het lange inleidende gedicht waarin de schrijver uitlegt waarom hij dit boek ‘onder de aandacht van zijn lezers brengt’. In de noten geeft de auteur enige toelichting, omdat in dit soort gedichten de gedachtegang van Bunyan niet altijd te volgen is.
De gedichten in de Christinnereis zijn van meer poëtische kwaliteiten dan die in de Christenreis. Enkele van deze liederen zijn in latere Engelse en Amerikaans gezangenbundels opgenomen.
De oorspronkelijke kanttekeningen van de schrijver zelf zijn ook opgenomen. In de Christinnereis zijn deze nog belangrijker dan in de Christenreis, omdat deze kanttekeningen hier meer uitleg en ook toepassing van de inhoud van de tekst bevatten.
De voetnoten van de vertaler bevatten toespelingen op woorden uit de Bijbel, die Bunyan zelf niet noemt. Bovendien geeft dr. Baars toelichting op historische en biografische achtergronden en legt hij bepaalde spreekwoorden en theologische motieven kort uit.
De vertaling bevat ook de oudste illustraties die de vroege uitgaven van de Christinnereis sierden.
De hoofdpersoon van de Christinnereis heet in de oorspronkelijk tekst Christiana. In het Engels van die tijd ongewoon. In het Nederlands wordt deze naam vanouds vertaald met ‘Christinne’. Prof. Baars heeft de oorspronkelijk naam onvertaald gelaten. Waarom? Het is de vrouwelijk vorm van het oorspronkelijk Latijnse ‘Christianus’. Dat is de erenaam die de christenen in de Vroege Kerk zichzelf en elkaar gaven, vooral in de tijd van de martelaren.
Bovendien vindt de vertaler de naam ‘Christinne’ ouderwets en een beetje kneuterig – Nederlands. In ieder geval roept het niet het beeld op van een fiere vrouw die als een ‘moeder in Israël’ opstaat en zich met woorden teweerstelt tegen Reus Meedogenloos.
Waarschijnlijk stond de tweede vrouw van Bunyan model voor Christiana. Van Elizabeth is immers bekend hoe zij alleen naar Londen reist en manmoedig pleit voor de vrijlating van haar man die op dat moment gevangen zit.
In de titel van deze vertaling is de naam ‘Christinne’ echter wel gehandhaafd omdat de naam Christinnereis inmiddels ingeburgerd is en de naam Christiana zich er ook niet direct voor leent daarvan een vergelijkbare sprekende titel te maken.
De inleiding bevat ruim 70 pagina’s en de Christinnereis zelf bijna 190 pagina’s, verdeeld over 49 hoofdstukjes, die gemakkelijk lezen.
Een lijst met afkortingen, bronnen en literatuur completeren het geheel, als ook de verantwoording van de illustraties.
Van harte aanbevolen. Het is een prachtige uitgave geworden, qua uiterlijk, maar nog meer wat de inhoud betreft. Het leest gemakkelijk en zo komen we ook een en ander te weten over de Christenreis. We kunnen prof. dr. Baars en zijn dochter Thera niet dankbaar genoeg zijn dat deze uitgave het licht mag zien. Het is een standaardwerk in de Puriteinse klassieken.
Het was de bedoeling van Bunyan om de dingen die in de Christenreis verhuld of duister blijven, in dit nieuw werk te verhelderen. Onderstaand gedicht laat dat ook duidelijk zien.
En wat mijn eerste Pelgrim nog verhuld vertelt,
Heb jij, mijn tweed Pelgrim, nu in ’t licht gesteld.
Wat Christen achter slot en grendel liet op reis,
Geeft door Christiana’s sleutel zijn geheimen prijs.