Van Kugelhopf tot Kersttulband
Iedereen kent het luchtige gebak met de karakteristieke vorm, bestrooid met poedersuiker of bestreken met glazuur. Maar dat de tulband een lange geschiedenis kent die volgens de overlevering terugvoert naar de Elzas in Frankrijk, is wellicht minder bekend.
Eigenlijk is een tulband niets meer of minder dan een cake, gebakken in een ronde vorm: het tulbandblik. Door het gat in het midden van de mal ontstaat de karakteristieke vorm van het gebak. Het tulbandbeslag werd vanouds verrijkt met bigarreaux, geconfijte vruchtjes, en krenten of rozijnen.
Vandaag de dag is de tulbandvorm zelfs in siliconenuitvoering verkrijgbaar. Maar voor sommige bakkers gaat er niets boven de smaak van een tulband uit een ouderwetse vorm van metaal of aardewerk. Het Noordbrabants museum in Den Bosch heeft een aantal mooie, oude exemplaren in haar collectie. Zoals een tulbandvorm met stermotief uit 1880. Gemaakt van roodkoper met een vertinde binnenrand. De keramieken tulbandvorm werd ook gebruikt bij de bereiding van de zondagse pudding.
Wie vanuit de luie stoel een ouderwetse tulbandvorm wil aanschaffen kan terecht op onder andere Marktplaats.nl. Hier koop je voor zo'n tien euro een brocante zinken tulbandvorm met ophangoren aan de zijkant. Handig om aan een spijker aan de muur te hangen.
Cake als dank
De vorm van de tulband wijst ook naar het gelijknamige hoofddeksel van Aziatische hoofdsprong. In sommige oude verhalen wordt de tulband geassocieerd met de Elzas, een regio in Frankrijk. De legende, een overlevering die in deze streek de ronde doet, vertelt dat de Wijzen uit het Oosten op de terugweg uit Bethlehem de Elzas bezochten. Ze werden daar zo gastvrij ontvangen dat ze als dank een cake bakten met behulp van hun hoofddeksel. Zo wordt in deze Franse streek de tulband al eeuwenlang aan het Kerstfeest verbonden. In Nederland deden gapers, het hoofd van een man met tulband, eeuwenlang dienst als uithangbord van apothekers om de klanten de weg te wijzen. De gapers verwezen vaak naar een persoon van zuidelijke afkomst, vandaar de tulband. En de link met het zuiden was er weer vanwege de afkomst van verschillende in de artsenij gebruikte kruiden en specerijen uit zuidelijke landen.
De Kugelhopf is het meest bekend in de hartige variant, geserveerd als hapje bij een glas wijn. Aan de Elzasser variëteit wordt gebakken spek, ui en peper toegevoegd. Wij kozen voor het recept van de zoete variant met rozijnen en gekonfijte vruchtjes.
Wie overigens niet zelf wil of kan kokkerellen en binnenkort een dagje Den Haag op het programma heeft staan moet beslist eens gaan kijken bij de Wiener Konditorei. De bakkerij, sinds 1934 gevestigd aan de Korte Poten, bakt de heerlijkste tulbanden naar een oud, geheim recept. De Konditorei, met uitzicht op de winkelstraat, serveert koffie met tulband en slagroom. Het interieur oogt historisch. 'Sinds 1934 is er nauwelijks iets veranderd aan de inrichting van onze Wiener Konditorei. Dat geldt ook voor de receptuur van onze producten', aldus de uitbaters. Desgewenst kan er ook tulband voor thuis worden gekocht. www.wienerkonditorei.nl
Recept tulband
Ingrediënten: 125 gr. Boter, gesmolten, 125 gr. Suiker, 1/2 zakje vanillesuiker, mespuntje zout, 3 eieren, 250 gr. Zelfrijzend bakmeel, 2 eetlepels melk, ½ doosje bigarreaux, handje rozijnen. Tip voor de 'snelle' bakker: gebruik een pak Koopmans mix voor Oud-Hollandse tulband.
Voor het glazuur: 100 gram poedersuiker, paar druppels citroensap of water.
Bereidingswijze:
roer de boter, suiker, vanillesuiker en het zout in een kom zacht en romig. Voeg de eieren een voor een toe aan het mengsel. Roer een aantal minuten flink door. Voeg daarna in gedeeltes het zelfrijzend bakmeel toe samen met de melk. Snij de bigarreaux in kleine stukjes en schep ze samen met de rozijnen in een kopje met een laagje bloem. Schep even door zodat er op de vruchtjes een laagje bloem zit. Dit voorkomt dat ze allemaal naar de bodem van de tulband zakken tijdens het bakken.
Schep de rozijnen en bigarreaux door het beslag en giet in de ingevette tulbandvorm. Bak de cake in ongeveer 50 minuten gaar op 160°C gaar. Controleer de cake door met een satéprikker in het midden te prikken. Als de prikker droog blijft kan de tulband uit de oven. Maak glazuur door de druppels water of citroensap door de poedersuiker te roeren tot er een dik papje ontstaat. Giet de glazuur over de tulband. Leg eventueel tot besluit nog wat (chocolade-) hulstblaadjes op de tulband. Bestrooien met poedersuiker geeft ook een mooi resultaat.