Een eenvoudig, rustig, vriendelijk en stil dorpje

Met Bommel kan Den Bommel aan de weg timmeren. De openbare school is vernoemd naar de beer in de geruite jas voor wie geld geen rol speelt, en in het dorp kom je op diverse plekken stickers en andere afbeeldingen tegen. Maar het had ook allemaal heel anders kunnen lopen, als het Leidse studentendispuut Ollie B. ervoor had gekozen het eerste beeld in Zaltbommel te plaatsen.

"Wij vonden het prachtig natuurlijk", herinnert Rien Bakelaar zich maar al te goed. Bakelaar was kapper in die tijd. Hij had een kapsalon aan de Voorstraat. Toen al zoog hij alle informatie over Den Bommel, het dorp waar hij is geboren en getogen, op en daar is hij nooit meer mee gestopt. Als een soort wandelende encyclopedie lepelt hij alle mogelijke Bommelse gegevens op. Zowel het heden als het verleden lijkt nauwelijks geheimen voor hem te hebben. En hij deelt zijn kennis zonder problemen, want van zijn hand zijn verscheidene boeken over Den Bommel verschenen.

Alles vergaren

"Hoe het was, dat vind ik interessant", vertelt Rien Bakelaar op een fletse najaarsmiddag. "Ik wilde alles vergaren. Alle foto's, alle verhalen. Verhalen kreeg ik natuurlijk met de paplepel ingegoten in de kapsalon. Daar werd alles over het dorp verteld en de één wist het nog beter dan de ander."

Hij vertelt over de landarbeiders, die vroeg naar hun werk gingen en laat weer naar huis kwamen, nog eventjes tijd hadden voor het hof en dan weer gingen slapen. Voor contact met anderen was weinig tijd. Hij vertelt ook over de tijd dat er twee auto's in het dorp waren – van de dokter en van een boer – en over de scheiding in het dorp. "De Voorstraat was de scheiding. De kant van de Molendijk kwam niet voorbij de scheiding en de andere kant ook niet. Men leefde in een beperkte ruimte."

Maar op zaterdag bracht de scheiding verbinding. Dan ging iedereen boodschappen doen, naar het café – want het was ook uitbetaaldag – en naar de kapper. "Op zaterdag ontmoette je elkaar. De Voorstraat, de Kaai en de haven was echt het middelpunt." Er waren nog heel veel winkels. Bakelaar heeft weleens een inventarisatie gemaakt, die een indrukwekkend aantal neringdoenden opleverde. Winkels waren er ook op de Kaai en aan de Oostdijk.

Zo was Den Bommel nog in de jaren na de Tweede Wereldoorlog. "De grootste veranderingen zijn gekomen door de Ramp." De watersnood hakte er nogal in. Niet alleen ontstond er opnieuw een scheiding in het dorp – een stroomgat – maar ook markeerde deze desastreuze gebeurtenis het begin van de terugloop van de middenstand. "Nu moet je bijna altijd het dorp uit om iets te kopen."

De doodsteek

Het verdwijnen van winkels en andere neringdoenden had natuurlijk ook te maken met de toegenomen mobiliteit. "Financieel ging het goed – door de landbouwmechanisatie gingen veel mensen in de Rotterdamse haven werken – en bijna iedereen kon een autootje aanschaffen. Veel mensen gingen boodschappen doen in Middelharnis. Dat was zogenaamd goedkoper. En het was de doodsteek voor onze middenstand."

De kapsalon is er nog. Die bestaat in 2021 honderd jaar. De dochter van Rien zwaait er de scepter. Daarnaast telt Den Bommel nog een interieurzaak, een kroeg, een bank, een garagebedrijf en een bakkerij. Het dorp is rustig. Maar dat was het in Bakelaars jeugd ook al. "Eenvoudig en rustig", zegt hij. "Het enige verzetje was de veerboot. Naar de aankomst van de Beatrix kijken, dat was voor velen het belangrijkste uitje. Ook uit nieuwsgierigheid. Als de boot kwam was er altijd een oploop van belangstellenden. De Beatrix was een grote pont. Chauffeurs van de vrachtwagens die naar de overkant gingen, kwamen bij mij in de winkel. Ik had er echt een leuke klantenkring aan. Trouwens, later toen de jachthaven kwam ook. Ik had zelfs een klant die met zijn bootje vanuit Willemstad naar Den Bommel kwam varen om zijn haar te laten knippen."

Import

Wat ook veranderd is, is de komst van niet-Bommelaars naar het dorp. "Meer dan de helft is import", zegt Rien Bakelaar. Een van die nieuwe dorpsgenoten is Joop Ridder. Hoewel, nieuw: Ridder en zijn vrouw wonen alweer achttien jaar in het dorp.

Hun vroegere woonplek, een handelsveem in Rotterdam, was prima, maar voor het mooi te dicht bij het werk, een ontwerpbureau. En te druk. "We wilden echt de grote stad uit. Bij ons beneden liepen de prostitués en Now & Wow was vlakbij", zegt Ridder, die zijn verhuizing naar Den Bommel een vlucht uit de stad noemt.

En dat terwijl hij geen flauw idee had waar hij zijn huidige woonplaats moest zoeken op de kaart. "We wilden naar Rhoon, maar dat was vreselijk duur. Toen zei de makelaar: 'Ik heb ook nog een mooi hans-en-grietje-huisje, ik denk dat dat is wat jullie zoeken.' Laat maar, dacht ik, maar we zijn toch in de auto gestapt om in Den Bommel te gaan kijken. We zijn ook nog een paar keer heen en weer gereden om te kijken of je gemakkelijk in Rotterdam kon komen. Dat ging prima: in ruim een halfuur was je in het centrum van de stad. Dat gaf de doorslag."

Wat Ridder op Flakkee aantrof was een "vriendelijk, stil dorpje. Niet saai maar stil. Het was goed dat de kinderen al het huis uit waren, want die zouden wel hun hakken in het zand hebben gezet." Te begrijpen, vindt hij. "Voor de jeugd is hier weinig te doen. De Bommelstee organiseert af en toe een muziekavond, je hebt schuurfeesten en de Oranjevereniging doet weleens wat, maar daar blijft het bij."

Twee supermarkten

In achttien jaar tijd heeft de import-Bommelaar het voorzieningenniveau wel achteruit zien gaan. "Toen we hier kwamen, waren er nog twee supermarkten: één in de Voorstraat en één in het pand waar nu de bakker zit. Dat was handig voor je eerste levensbehoeften. Die winkels zijn weg. De wereld is veranderd… Wel heb je op donderdag een markt met een landwinkel, een visboer, een broodbus en een slager. En een brengservice van supermarkten. Als je wil kun je ook van alles laten komen via internet. Er zijn dus oplossingen voor het verdwijnen van de winkels. En het openbaar vervoer rijdt redelijk frequent. Als je naar Middelharnis of naar Rotterdam wil, dan kan dat."

Toen ze er net woonden, was er weinig aansluiting met de mensen in het dorp. "We leefden als een mol: 's morgen vroeg weg en 's avonds weer thuis. We hadden ook geen kinderen op de voetbal. Tja, dan bouw je niet veel contacten op. Dat is pas ontstaan toen ik minder in Rotterdam ging werken. Het wantrouwen was pas weg toen we ons gingen inzetten tegen de komst van de windmolens aan het eind van de Schaapsweg. Die zijn er niet gekomen. Ik kwam in de dorpsraad en dan hoor je ineens van alles."

Gecontroleerde groei

Volgens Ridder is Den Bommel behept met een probleem dat meer kleine kernen treft: er is geen doorstroming op de woningmarkt, niet in de laatste plaats omdat de bouw van nieuwe woningen niet of nauwelijks van de grond komt. "Dan is er geen plek voor jongeren in het dorp. Naar een ander dorp verhuizen willen ze niet, maar ze moeten wel. Daarmee laten ze ook hun sociale leven achter. Slecht voor hun, maar ook voor het dorp zelf. Nu hebben we nog een christelijke en een openbare school, maar als jonge mensen niet zorgen voor aanvulling daar, dan komen die voorzieningen wel onder druk te staan. Je hoeft geen professor te zijn om dat te voorspellen. Met nieuwbouw kun je jeugd vasthouden en zorgen voor aangroei van buiten. Ik zou weleens willen weten wat de visie van de gemeente is als het gaat om woningbouw in kleine kernen. Mijns inziens is er gecontroleerde groei nodig om het dorp vitaal te houden."

Over de sfeer in het dorp is Ridder zeer te spreken. Hij vindt het mooi dat iedereen elkaar groet op straat. In de stad ging hij het min of meer automatisch ook doen, maar daar blijkt de ontvankelijkheid voor zo'n gebaar van wellevendheid toch minder.

Goede cultuur

"Het dorp heeft zeker charmes. Het oude en het nieuwe zijn mooi vervlochten. En de mensen zijn heel aardig. Ik heb geen enkele behoefte om hier weg te gaan. Wat ik wel mis is een beetje goede cultuur op het eiland. Daar zijn we karig mee bedeeld. Een rapportcijfer voor het wonen en leven in Den Bommel? Hoog hoor, een 8 of een 9. Als er goede cultuur is en voldoende nieuwbouw is om het dorp leefbaar te houden, geef ik een 10."

Den Bommel, feiten

Aantal inwoners: per 1 januari 2019: 1705

Voorzieningen:

Bakker
Kapsalon
Woninginterieurzaak
Café
Garagebedrijf
Autorijschool
Bank
Twee kerken: PKN-hervormd, PKN-gereformeerd
Twee basisscholen
Huisartsenpraktijk
Fysiotherapiepraktijk