Oud & Wijs: Wil den Hartog: "Gezond voedsel komt niet uit de fabriek"
Wil den Hartog (1939) erkent het probleem. Ze hield zich jarenlang bezig met voeding. Meer dan dertig jaar werkte zij fulltime op de Sint Luciaschool in Rotterdam. Zij gaf, in bezit van de N12-akte, als docente gezondheidsleer, voedings- en huishoudkunde les aan middelbare scholieren op het VMBO. Ze weet dus veel van voeding en vooral gezonde voeding. Een paar maanden geleden organiseerde ze een hele avond over voeding voor de vrouwenvereniging Vrouwen Rondom Goeree, waar ze lid van is. Haar presentatie werd heel goed ontvangen. "Voedsel heeft zo'n belangrijke invloed op hoe we ons voelen en toch weten heel veel mensen niet hoe ze gezond moeten eten. We doen vaak maar wat. Sommigen hebben bepaalde gewoontes ontwikkeld, die met een kleine aanpassing al voor grote positieve gezondheidsveranderingen kunnen zorgen. Is het je weleens opgevallen op verjaardagen, dat er heel veel wordt gesproken over wat mensen allemaal mankeren? De één heeft suiker, de ander tobt met een hoge bloeddruk, of ze hebben een te hoog cholesterol. Het zijn allemaal welvaartsziekten, die vaak samengaan met overgewicht en vaak door de gezondheidszorg met pillen worden opgelost. Jammer, want vaak is er met de juiste voeding veel te verbeteren."
Suiker
We eten over het algemeen teveel suiker, teveel zout, teveel vet en vaak te grote hoeveelheden. Heel veel mensen kampen daarom met overgewicht. Dat je veel hoort over diëten vandaag de dag is dus niet verwonderlijk. Een aantal jaren geleden zorgde Sonja Bakker nog voor een opleving van de verkoop van eierkoeken. Het brooddieet is ook een tijd populair geweest. Nu zijn het vooral de koolhydraatarme diëten, die in de belangstelling staan. Waarbij brood, aardappelen en eierkoeken weer op het 'verbodenlijstje' staan. Was melk niet altijd goed voor elk? Ook dat wordt tegenwoordig door sommige voedingsdeskundigen in twijfel getrokken. En wie herinnert zich nog, dat twee eieren in de week het maximum was? Dat is tegenwoordig ook al achterhaald. Als consument weet je het toch gewoon niet meer? "Het zijn golfbewegingen. De ene keer moet je dit eten, dan moet je dat eten", beaamt Wil. "Ik denk dat dat altijd wel zo zal blijven. Ik houd het graag eenvoudig. Gezond voedsel komt niet uit de fabriek. Bewerkt voedsel bevat namelijk over het algemeen teveel suiker, zout en vet. Suiker verstoort de balans van de darmen. Het is een goedkope grondstof en helpt om te conserveren. Het teveel dat je aan suiker binnenkrijgt, wordt door je lichaam als vet opgeslagen. Suiker wordt echt aan alles toegevoegd, zoals pasta, sauzen, cake, koek, witbrood en croissantjes. We krijgen er ongemerkt heel veel van binnen, omdat het ook aan producten wordt toegevoegd waarvan je het misschien niet zou verwachten, zoals ketchup, kruidenmixen of soep. Ik adviseer daarom ook altijd om etiketten te lezen. Je schrikt bijvoorbeeld, als je ziet hoeveel suikers er in een granenreep zitten. Bij een granenreep denk je toch gezond bezig te zijn. Groentechips, ook zoiets. Het klinkt gezond, tot je het etiket leest."
Sambal
Als je kiest voor onbewerkte verse producten, verse groenten en vers fruit, dan ben je al een heel eind op weg met gezonde voeding. Wil, moeder van twee zoons en een dochter en oma van een schare kleinkinderen, vervolgt: "Aardappelen zijn ook helemaal niet slecht. Je moet er geen kilo van eten per dag, maar een paar stukjes kan echt geen kwaad. Brood is net zoiets. Je hebt vezels nodig. Ze reinigen de darmen. Wie geen brood eet, krijgt al snel onvoldoende vezels binnen en dat geeft dan problemen met de stoelgang. Aan groente in potjes is ook veel suiker toegevoegd. Dat wordt gedaan voor de smaak. Wie verse groente eet, of groente uit de diepvries, eet dus gezonder, omdat je de toevoegingen misloopt. Zelf kook ik met zo min mogelijk zout. Ik vervang zout door kruiden. Ik doe bijvoorbeeld een lepeltje sambal in het kookwater van de aardappelen voor wat meer pit. Of ik maak boontjes met een uitje en een tomaatje. Dat geeft een heerlijke smaak." Wil vindt het ook belangrijk om lokaal te eten. "De groenteboer had laatst Tsjechische sperziebonen. Waarom? denk ik dan. Die groeien hier toch ook? Met Hollandse sperziebonen is niets mis. Wie weet wat er allemaal met die Tsjechische onderweg gebeurd is? Of hoe ze zijn behandeld om ze gedurende de reis goed te houden? Of Italiaanse kalfjes, die dan hier worden geslacht en dan weer in zakjes teruggaan naar Italië. Dat is toch waanzin? Dat kan de kwaliteit van het voedsel toch niet ten goede komen? Laat staan de smaak. Ik denk dat we beter af zijn door lokaal te eten."
Bitterballen
Wil, die er veel jonger uitziet dan haar leeftijd doet vermoeden, wil graag benadrukken dat ze niemand wat wil opleggen. Iedereen moet zelf weten wat hij eet. Wie graag gezond wil eten, maar niet weet waar te beginnen, raadt ze de schijf van vijf aan van het Voedingscentrum. Zelf gebruikt ze die ook als leidraad. Wie bij een maaltijd voedingsmiddelen eet uit elk vak en daarbij de juiste verhoudingen in acht houdt, komt al een heel eind. Wil vervolgt: "Koolhydraten, eiwitten, vetten, vezels, vitaminen en mineralen. Je lichaam heeft het allemaal nodig. Als je daarbij zorgt voor voldoende vochtinname, dan heb je een verantwoord voedingspatroon. Trouwens, daar gaat het ook vaak mis. Frisdranken, maar ook vruchtensappen, bevatten heel veel suikers. Door voornamelijk water en koffie en thee zonder suiker te drinken, bespaar je een hoop extra calorieën. Je moet trouwens niet denken dat ik nooit zondig. Ik houd ook van een stukje chocolade, een Marsje of een stukje taart op zijn tijd. Kroketten of bitterballen, dat is echt niet erg, zo nu en dan. Dat moet gewoon kunnen, als het maar geen gewoonte is." Tegenwoordig is 'intermittent fasting' helemaal hip. Je vast grote delen van de dag en eet alleen in vastgestelde tijdsblokken. Er schijnen, naast afvallen, veel gezondheidsvoordelen mee te behalen te zijn. Wil heeft er ook van gehoord. "Ik eet 's morgens en 's avonds. Dus maar twee keer op een dag. De afgelopen jaren was de trend dat mensen de hele dag door kleine beetjes eten, om de paar uur een tussendoortje. Mijn ervaring is, dat je van vaak eten trek krijgt. Je eet namelijk elke keer net te weinig om je verzadigd te voelen, wat weer uitnodigt tot teveel eten. Weet je, het is wat je gewend bent. Je maag gaat er ook naar staan. Ik heb met twee maaltijden op een dag geen trek. Tussendoor drink ik een kopje thee en eet ik een handje nootjes en wat druiven. Voor mij werkt dat. Ik ben al jaren op hetzelfde gewicht."
Koelbox
Ook de voedselveiligheid stond ter discussie de laatste tijd. Denk alleen al aan het Fipronilschandaal bij eieren en de vleeswaren met een listeriabesmetting. Wil maakte zich vroeger over dit soort zaken meer zorgen, bekent ze. "Nu ik ouder word, is dat minder geworden. Ik probeer gezond te eten, ik drink gefilterd water. Ik doe mijn best en meer kun je niet doen. Zo hoorde ik laatst over minuscule plastic deeltjes, die in de lucht en in onze voeding zouden zitten en die ons lichaam allemaal opslaat, met alle gezondheidsrisico's van dien. Dat is ook zorgelijk. Zo brengt elke tijd weer nieuwe dingen met zich mee." Wil is een aantal jaren geleden verhuisd vanuit Rotterdam naar het eiland. Nadat zij twee keer weduwe was geworden, vond zij opnieuw de liefde bij Peter den Hartog, die in Goedereede woonde. Peter is een gepensioneerd internationaal vrachtwagenchauffeur. Toen Wil hem leerde kennen had hij, zoals de meeste vrachtwagenchauffeurs, overgewicht. "Hij had weinig beweging en hield van veel en ongezond eten. Gezellig met zo'n koelbox naast hem onderweg," lacht Wil. "Ja, dan is het niet zo'n wonder dat je te zwaar bent. Met gewoon een gezond eetpatroon is hij maar liefst 35 kilo afgevallen en nu al tijden op gewicht." En dan vol trots: "En zonder dieet, hè!"
Oud & Wijs
Voor de serie Oud & Wijs bezoekt Pauline Hof senioren, die met hun ervaring van toen hun licht laten schijnen op zaken van nu. In de zevenentwintigste aflevering: Wil den Hartog uit Goedereede.