Het uiterste der zee: aangrijpend portret van twee Joodse families
Door het huwelijk van Mies Wolf en Meijer Nieweg ontstaat een verbintenis tussen twee families die naam maakten in de textiel- en veehandel. De stamboom voorin het boek geeft de namen van de stamvaders en hun kinderen.
Het verhaal begint in 1915 met de memoires van Heiman Leefsma, textielhandelaar. Hij wordt als 88-jarige naar Auschwitz afgevoerd. De schrijfster weet door een zorgvuldige sobere schrijfstijl een onthutsend beeld te schetsen van de grote tragedie die deze twee Joodse families trof tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Mies en haar dochtertje Sara (*1941) duiken afzonderlijk van elkaar onder in Friesland. Na de oorlog worden moeder en dochter herenigd, maar het wordt nooit meer zo als vroeger. Meijer stierf in het concentratiekamp.
Journaliste Pauline Broekema, afkomstig uit Appingedam, leerde Sara Kirby-Nieweg een aantal jaren geleden kennen en het klikte meteen tussen die twee. Een en ander resulteerde in jarenlang bronnenonderzoek naar de familiegeschiedenis van Sara en het op schrift stellen van haar herinneringen.
Wapperend tafellaken
Met veel liefde en oog voor detail weet de schrijfster het verhaal van deze twee boeiende families tot leven te brengen. Ze geeft hen zo een onvergetelijke stem.
De overlevenden proberen met wilskracht en moed een nieuwe weg te zoeken in het leven na de bevrijding. Maar naast veerkracht was er ook onmacht. Het onvoorstelbare leed hen door de Nazi's aangedaan werd meermaals versterkt door de houding van de naaste (woon)omgeving. De goeden daargelaten. Het wegkijken, meelopen en de desinteresse van een aantal buurtbewoners en het toe-eigenen van goederen, variërend van kleine voorwerpen tot complete woonhuizen, van weggevoerde Joodse families was uitermate pijnlijk.
Mies vertelt hoe ze na de oorlog een aantal in bewaring gegeven eigendommen op wil halen bij een bakkersfamilie. "Ze dacht aan haar bezoek aan het bakkersgezin. (…) De familie zat te eten. (…) Door het raam zag ze aan de waslijn haar eigen tafellaken wapperen. 'We dachten dat je niet meer terug zou komen,' zei de bakkersvrouw." (p.241).
Over desinteresse: "Op een enkeling na, zoals haar warme, meevoelende buren, waren er weinig mensen in haar ervaringen geïnteresseerd. Ze hadden nu eenmaal hun eigen zorgen. De Appingedammers vertelden hoe zij hadden geleden." (p.241)
Vol liefde denkt Mies terug aan het gezin Attema, die haar bij hen thuis liet onderduiken en zo haar leven redde. Het lezen van dit boek roept onvermijdelijk de vraag op: wat zou ik hebben gedaan in een soortgelijke situatie?
'Het uiterste der zee' is een absolute aanrader!