Met meer biodiversiteit is er voor iedereen winst te boeken
De NLGO is in 1979 opgericht om stem te geven aan de natuur en het landschap op Goeree-Overflakkee. Dat was hard nodig, vonden de initiatiefnemers, want er waren op dat moment diverse projecten aan de gang die daar grote invloed op hadden: ruilverkavelingen, aanleg van de N57 en herziening van het streekplan Zuid-Holland-Zuid en verscheidene bestemmingsplannen. "Vanaf dag één waren we in actie", blikte Jos Hendriks terug.
Via de ruilverkaveling kregen agrariërs grote, efficiënte percelen. Maar de ruilverkaveling leidde ook tot gedempte sloten en rietputten, aangepaste kreken en opgehoogde eeuwkanten. Het aantal 'groene vlekken' in het landschap nam af, evenals het aantal vogels en andere dieren. Hendriks noemde onder andere de patrijs, de veldleeuwerik, de mus, de hermelijn en de egel, die steeds meer in de verdrukking kwamen. "Daar hebben wij onze zorg over uitgesproken."
Het verwijderen van gewasresten, het maaien van de slootkanten en het deponeren van slib naast de sloot maakten de situatie er niet beter op. Toch wilde Hendriks de agrariërs geen verwijten maken. Ook de gemeenten, projectontwikkelaars, landeigenaren en het EU-beleid beïnvloeden natuur en landschap.
Andere keuzes
"Er zijn andere keuzes nodig. In de landbouw zou natuur een grotere rol moeten spelen om de biodiversiteit te bevorderen. Denk aan kleinere percelen, afwisseling van teelten, robuustere groenzones en een ander verdienmodel", aldus Jos Hendriks.
Volgens professor Jan Willem Erisman is er zelfs sprake van een systeemfout: maar 10 procent van ons inkomen besteden we aan voedsel, terwijl het inkomen van de boer niet stijgt en kwetsbaar is, en de biodiversiteit vermindert. Erisman pleitte voor een nieuw systeem waarin landbouw en natuur zijn geïntegreerd, bijvoorbeeld door de bodem minder uit te putten en landschapselementen toe te voegen als heggen en akkerranden.
"De landbouw is afhankelijk van de biodiversiteit en draagt eraan bij. Biodiversiteit is de basis van gezonde landbouw en een goed verdienmodel", aldus de hoogleraar, die ook directeur is van het Louis Bolk Instituut. "Als dat succesvol is, is er geen NLGO meer nodig over veertig jaar."
Boerenlandnatuur
Concrete praktijkvoorbeelden kwamen ook naar voren tijdens het symposium van de jubilerende vereniging. Een samenwerkingsproject van Zeeuws Landschap en agrariërs bij Burgh-Haamstede op Schouwen-Duiveland leverde in vijf jaar tijd boerenlandnatuur op met bloemenblokken en keverbanken, die patrijzen aantrekken en insecten die zorgen voor 'natuurlijke plaagbestrijding'.
"Het landschap is veranderd. Na vijf jaar is de veldleeuwerik terug en doet de patrijs het weer goed in het gebied", aldus ecoloog Chris Vreugdenhil. Om dit voor elkaar te krijgen is samenwerking met
agrariërs de belangrijkste voorwaarde. "Je moet ontzettend veel praten, elkaars taal leren spreken. Praten, praten, praten en elkaars problemen serieus nemen. De tijd van de beschuldigende vinger is voorbij. Er valt voor iedereen winst te boeken."
Dichter bij huis noemde Hein Mijs, die Lust en Last beschikbaar stelde voor het NLGO-symposium, de akkerranden op het eiland en het patrijzenproject nabij de hofstede. "Als je de omslag ziet, krijg je er lol in." Mijs vroeg ook om aandacht voor het Flakkeese cultuurlandschap, met name de oude boerderijen, en het planten van bomen (windsingels) bij boerderijen en schuren.
Het wederzijdse belang van landbouw en natuur kwam ook naar voren uit de verhalen van boer Cornelis van Eck in Herkingen, die aan het overschakelen is op biologische landbouw, en melkveehouder Wibo van der Linde in Achthuizen.
Kringloop
"Het is een omschakeling op je bedrijf en in je hoofd", zei Van Eck, die de bodemkwaliteit van zijn grond een impuls heeft gegeven door ook grasklaver te telen. De klaver levert hij als geitenvoer aan de Mekkerstee en de geitenmest komt weer terug om de vruchtbaarheid van de landbouwgrond te verbeteren. Er zijn meer hazen en vogels.
Van der Linde creëert een kringloop door de mest van zijn koeien te gebruiken op het land en door met zo min mogelijk kunstmest en bestrijdingsmiddelen te strooien. "Ik heb hazenstroken gemaakt. Leuk, je ziet dat die hazen aantrekken. Zo breng je leven in het land. Rode klaver bindt stikstof en is goed voor de bodem. Ik wil ook meer bomen. Die dragen bij aan de biodiversiteit en dat is wat het eiland nodig heeft."
Wat de biodiversiteit ook bevordert zijn poelen, takkenrillen, kruidenrijke vegetatie, minder snoeien, vlinderstruiken, houtblokken of een paar dakpannen op de grond, een zandbed voor graafbijen en het lagen liggen van bladresten. Daar kan iedereen in zijn eigen tuin mee beginnen, zei Marcel Schildwacht, die een adviesbureau heeft op het gebied van landschap, cultuurhistorie en ecologie. Evenals met het beëindigen van 'het stenen tijdperk' in de tuinen: "Haal die tegels eruit." Met kleine ingrepen is al veel meer biodiversiteit te realiseren. Schildwachts samenvatting: "Het zijn de kleine dingen die het doen."