Oorlogsherinneringen van een Rotterdammer in woord en beeld
Rotterdammer Piet Edelman (1935) is vijf jaar als op 14 mei 1940 het grote bombardement op de stad plaatsvindt. De herinneringen aan deze gebeurtenis staan in zijn geheugen gegrift. Om deze en andere oorlogsherinneringen enigszins te kunnen verwerken, maakte hij gedurende een periode van tien jaar 470 tekeningen. Hij vervaardigde de beelden met potlood en pen en kleurde ze in met acrylverf. In de honderden tekeningen, ondersteund door stukjes begeleidende tekst, vertelt hij het indrukwekkende en ontroerende verhaal van de oorlogsjaren door de ogen van een kind.
Uit de tekst en de tekeningen blijkt dat de jonge Piet een gevoelig kind is. Hij is de oudste zoon in het gezin Edelman en kijkt uiterst liefdevol terug op zijn kindertijd, waarin zijn toegewijde ouders een grote rol speelden. De vader van Piet werkte in die tijd bij Wilton-Feijenoord in Schiedam en het gezin woonde vlak bij de scheepswerf.
Dat Piet een groot observatievermogen heeft, blijkt uit de vele details in zijn tekeningen. Denk aan de afbeeldingen op de scheurkalender in de keuken bij zijn grootouders, de gele jas met capuchon die zijn moeder droeg tijdens een vooroorlogs uitstapje met de Rotterdamse tram en de zilveren horlogeketting van opa.
Frambozenjam en soep
De herinneringen die Piet heeft opgetekend, beginnen in 1937 en eindigen kort na de bevrijding. Na meerdere bombardementen te hebben meegemaakt, waaronder één waarbij het huis van de familie wordt verwoest, komt het gezin Edelman in Voorschoten terecht. Vanwege dichtbij neerkomende straalvliegtuigen, de V-1's, vlucht de familie vervolgens richting Leiden. De familie Van Ingen Schenau, regenten van het Schachtenhofje, vangt hen liefdevol op en zorgt voor huisvesting.
Knagend is de honger: "Tijdens onze wandeltocht door Leiden komen wij op een punt waar zich aan de overkant een conservenfabriek bevindt. Een zwak zoemend geluid bereikt onze oren, terwijl de schoorstenen roken. (…) Een overheerlijke geur komt ons tegemoet en dat lekkers ruikt naar frambozenjam. (…) Nu lekkere boterhammen met frambozenjam erop. Wat zou dat fijn zijn. Ja, wij hebben honger.' (p.201). Bijzonder dat het gezin even later staande wordt gehouden door twee nonnen, die hen spontaan van een bord soep voorzien. "Een geschenk uit de hemel", aldus vader (p.203).
Waarom nu pas dit boek? "De bommen van toen dreunen nog steeds bij mij na met daarbij onafgebroken trillingen. Wat dat betekent kunt u onverbloemd lezen en zien."
Een hemelse wacht voor dag en nacht
De oorlogsherinneringen van een Rotterdammer in woord en beeld
Piet Edelman
2015, Nabij Producties Barneveld
303 blz., € 29,50
ISBN 978942055088