"Geen winnaars, alleen maar verliezers"
De heer Rien Bakelaar opende de bijeenkomst en heette allen hartelijk welkom, in het bijzonder burgemeester A. Grootenboer met haar echtgenoot. In zijn openingswoord ging Bakelaar in op het thema "In Vrijheid kiezen", dat is vastgesteld door Het Nationaal Comitee 4 en 5 mei. "Wij gedenken de burgers en militairen die zijn omgekomen in oorlogssituaties en vredesmissies. In Den Bommel gedenken wij in het bijzonder luitenant Robert Stover, een omgekomen Amerikaanse oorlogsvlieger en H. Lockett, een Engelse oorlogsvlieger. Ook denken wij aan de omgekomen Bommelaars Hendrik Lokker en Gerrit Ras, tevens oud Bommelaars die in Jappenkampen stierven: Hendrik Jongeling en zijn zoon Herman." Bakelaar sprak de woorden: Er zijn geen winnaars, alleen maar verliezers. Laten wij hen nooit vergeten!
Twee eindeloze minuten
Hierna kreeg burgemeester Ada Grootenboer het woord. Zij vertelde dat er overal in Nederland herdenkingen zijn, ook op Goeree-Overflakkee. "Op Flakkee denken wij o.a. aan de mensen die in 1944 moesten evacueren omdat de bezetter een groot deel van ons eiland onder water zette. Ook Den Bommel. Ook denken wij aan de Joodse mensen en aan de slachtoffers van de razzia in december 1944. Ook in Nederlands-Indië zijn slachtoffers gevallen. In gedachten zijn wij bij onze dorpsgenoten. Wij moeten ons bezinnen dat de waardering van vrijheid en verdraagzaamheid belangrijk is. Vrijheid is niet vanzelfsprekend! Daar is voor gestreden. Samen moeten we die vrijheid in stand houden door respect voor elkaar te hebben." De burgemeester merkte op dat ze blij is dat er veel kinderen aanwezig zijn bij de dodenherdenking. "Straks houden we twee minuten stilte. Twee eindeloze minuten, een stilte die spreekt!"
"Vader ziet het wel"
Ds. De Borst hield een meditatie over Psalm 10 vers 14 A. "U ziet het wel, want U aanschouwt moeite en verdriet". De dominee: "Het kwaad in de wereld is een verbijsterend verschijnsel. Door de Duitse en Japanse agressie in de Tweede Wereldoorlog verloren miljoenen mensen wereldwijd hun leven in hun strijd tegen het kwaad en voor de vrijheid. De Jodenvervolging door de nazi 's kostte dit volk 6 miljoen levens. Als gevolg van deze gebeurtenissen in de oorlog twijfelen vele mensen aan het bestaan van God. Trekt Hij zich niets aan van deze gebeurtenissen? Koning David worstelde ook met vraag. Waarom liet God het kwaad toe? Toch is er in Psalm 10 een bemoediging te lezen. Vader ziet het wel," aldus de dominee. "Met al het leed kan je altijd bij Hem terecht. Hij neemt het in Zijn hand. Hij is erbij." Als slot leest dominee het "Klein Credo" van Rene van Loenen voor.
Kledingschaarste
Theo Jacobs, een oudere inwoner van Den Bommel, kan zich nog veel herinneren van de oorlogstijd. Hij was toen een schooljongen. Hij vertelde dat er op Flakkee niet echt gevochten was, maar het eiland was natuurlijk wel bezet en de bevolking had zich maar te schikken naar de wensen van de bezetter. De burgemeesters moesten aan de vijand verklaren dat ze met hen zouden meewerken. Het systeem van distributiebonnen werd ingevoerd. Er was schaarste, zeker aan goede kleding. Er werd door de dames tijdens de oorlogsjaren veel knap herstelwerk aan kleding verricht. De Duitsers vorderden wat ze nodig hadden, zoals fietsen en paarden. Radio's werden verboden. In februari 1944 werd een groot deel van Flakkee onder water gezet, waaronder ook Den Bommel. Zijn familie ging tijdelijk naar Brabant, maar zij kwamen al snel weer terug omdat Theo's vader voldoende land bezat. Als schooljongen ging hij met de bus naar Middelharnis, een bus met een gasgenerator op een karretje erachter, want benzine was er niet.
Tomas Ross
Interessant is ook het verhaal van de plaatselijke politieman Pieter Hogendoorn, die in het verzet zat. Deze politie was koerier van het verzet en het was zijn taak om militaire situaties door te geven aan de geallieerden. Hij kon goed overweg met Theo's vader Leo Jacobs, die het verzoek kreeg van het verzet om een geheime zender op de boerderij te plaatsen, zodat Hogendoorn berichten kon doorsturen naar een vliegtuigje (pipercup) dat boven Tilburg vloog. Brabant was toen al bevrijd, maar Flakkee nog niet. Dit zenden was streng verboden en dus erg gevaarlijk. Ook interessant is dat de zoon van deze politieman een zoon had, Willem Hogendijk (geboren in Den Bommel), die later bekend is geworden als de schrijver Tomas Ross. Theo Jacobs heeft nog steeds contact met de schrijver. Tomas Ross heeft onder andere het boek King Kong geschreven, een verhaal over de oorlog waarin Flakkee en in het bijzonder Den Bommel steeds terugkomen.
Door leerlingen van beide basisscholen waren er gedichten gemaakt. Daarvan werden er een aantal voorgelezen. Van 't Kompas lazen Joan Bogerman en Marit Boeter voor. Van de Ollie. B. Bommel school door: Glenn van Bergen en Aedin Kroos, het laatste gedicht was gemaakt door Naomi Vervloet.
Merwedegijzelaars
Jan Zuijdijk vertelde iets over de Merwedegijzelaars in Sliedrecht en Hardinxveld-Giessendam, waar dit jaar landelijk aandacht aan is geschonken tijdens een televisie-uitzending. Op 16 mei 1944 werden 600 jonge mannen met een vergeldingsrazzia weggevoerd naar Kamp Amersfoort en velen later naar Duitsland om slavenarbeid te verrichten. Mevrouw Anja v.d. Starre, wiens vader ook werd weggevoerd uit Sliedrecht, heeft jarenlang uitvoerig onderzoek gedaan naar het onderwerp. Het resultaat is te zien op de website www.merwedegijzelaars.nl. Een digitaal monument voor de weggevoerde mannen. De oom van Jan Zuijdijk, Teun van der Welle, oorspronkelijk afkomstig uit Ooltgensplaat, was een van de gijzelaars. Hij werkte een klein jaar onder erbarmelijke omstandigheden in een mijn 360 meter onder de grond. Ook zijn situatie is in deze website beschreven.
Bosniëgangers
Na het gedeelte in de kerk ging het programma buiten verder. Jan Meinster blies de Taptoe, waarna de twee minuten stilte volgden. Daarna speelde de St. Oliversband het Wilhelmus, wat door de aanwezigen werd meegezongen. Het Sint Adolfskoor, onder leiding van Jaap Huizer, zong het Engelse en Amerikaanse volkslied. Tijdens het spelen en zingen van de volksliederen werden door de brandweerlieden de Nederlandse, Engelse en Amerikaanse vlag gehesen. Daarna volgde de kranslegging namens de gemeente Goeree-Overflakkee door burgemeester Grootenboer en echtgenoot. Oud Bosniëgangers Marco Driesse en Patrick Versloot legden namens Veteranen Goeree-Overflakkee bloemen voor de slachtoffers bij de vredesmissies. Voorts werden er bloemen gelegd namens namens Dorpsraad Den Bommel en Zuidzijde, Stichting Oranjecomitee, namens de Gezamenlijke Kerken in Den Bommel, namens Ondernemersvereniging Den Bommel, namens het Sint Adolfskoor en door de kinderen van de twee basisscholen. De krans en bloemen werden door de jeugdleden van de Bommelse brandweer aangereikt. Ook overige belangstellenden legden bloemen. Na afloop was er koffie voor de bezoekers en bedankt de heer Bakelaar iedereen die heeft meegewerkt aan de mooie en plechtige Dodenherdenking.
