Creatief koken in oorlogstijd!
Om hier beter zicht op te krijgen, is het goed om meer te weten te komen over het voedselhervormingsplan dat de overheid in de jaren dertig van de vorige eeuw introduceerde. De aanleiding hiertoe vormde de Eerste Wereldoorlog. In deze periode werd honger geleden door de Nederlanders. Dit werd niet alleen veroorzaakt door voedselschaarste, maar ook door een oneerlijke verdeling van het beschikbare voedsel over de bevolking.
Om herhaling te voorkomen, bedacht de regering onder leiding van Stephanus Louwes, directeur van het Rijksbureau voor de Voorbereiding van de Voedselvoorziening in Oorlogstijd en Hans Hirschfeld, secretaris-generaal van het ministerie van Landbouw & Visserij en Handel, Nijverheid & Scheepvaart, een systeem dat ervoor moest zorgen dat er in tijden van crisis voldoende voedsel was voor elke Nederlander.
Hoewel in de vroege jaren dertig jaarlijks nog 1,5 miljoen ton graan en 1 miljoen ton zaden (waaronder lijn- en koolzaad) werd geïmporteerd, koerste Nederland in de jaren die volgden gestaag richting zelfvoorzienendheid.
Pan van gisteren
Als eerste stopte Nederland met de import van granen en zaden. Een deel van deze import was bestemd als veevoer. Mede vanwege het wegvallen van deze invoer, riep de overheid boeren op hun veestapel te slachten en het grasland te transformeren tot akkerbouwgrond. Hierop konden boeren vervolgens voedsel gaan verbouwen met een hoge voedingswaarde, zoals peulvruchten, zaden, aardappelen, groenten, fruit en granen.
Daarnaast kregen boeren en fabrieken het advies alleen nog te leveren aan de overheid, die het voedsel via een distributiesysteem eerlijk wilde verdelen over de bevolking. Dit systeem, waarbij winkels, boeren en fabrieken samenwerkten met de overheid, werd in 1939 geïntroduceerd.
De genomen maatregelen waren succesvol en resulteerden in een grotendeels plantaardig voedingspatroon, met gewassen geteeld in de eigen regio. Het vlees- vet- en suikerrijke menu uit de jaren dertig werd zo vervangen door aardappelen, granen, peulvruchten, groenten en fruit en aangevuld met een matige hoeveelheid vet.
Wie wil weten hoe het in 1944 uiteindelijk toch tot de Hongerwinter kwam, moet dit interessante boekje zeker lezen.
'Koken in oorlogstijd' bevat 30 recepten uit de oorlogskeuken, verdeeld over zes rubrieken: 'Eten uit de regio, Eten uit de stal, Eten uit de voorraadkast, Eten uit de pan van gisteren, Eten uit eigen tuin en Eten uit het wild'.
Voedzame vegetarische recepten worden afgewisseld door af en toe een gerechtje met vis of vlees, maar ook zoete gerechtjes als kruidkoekjes en chocoladevla ontbreken niet.
Koken in oorlogstijd
Creatief en gezond koken in de jaren '40
Manon Henzen
2019, uitgeverij NBC-Het Zwarte Schaap
80 blz., € 12,50
ISBN 9789492821065