'Het leeft, de kerk heeft verbinding met het dorp'
ACHTHUIZEN – Op Goeree-Overflakkee zijn verreweg de meeste kerken, ondanks de rooms-katholieke oorsprong van de oudste dorpskerken, van protestantse signatuur. Toch telt het eiland ook vijf rooms-katholieke godshuizen. Ze staan in Achthuizen, Oude-Tonge, Middelharnis, Melissant – al is dit fraaie kerkje, een Rijksmonument, niet meer in gebruik – en Ouddorp. In de rooms-katholieke enclave Achthuizen is Onze Lieve Vrouwe Ten Hemelopneming de enige plaatselijke kerk. Een kerk die ook anno 2019 nog een rol van betekenis speelt in de dorpsgemeenschap.
Tekst en foto: Kees van Rixoort
Dat Achthuizen zo'n rooms-katholieke enclave is, heeft alles te maken met de herkomst van de bewoners die het dorp vorm gaven. Daar zaten nogal wat Brabanders bij, die werk vonden op Flakkee en er bleven wonen. In het midden van de negentiende eeuw was het tijd voor een kerkgebouw en een parochie.
In 1841 riep de aartsbisschop in een brief op tot een collecte voor totstandkoming van een kerk en een pastorie op Oostflakkee. Deze brief werd met name door vier katholieke boeren aangegrepen om te pleiten voor de bouw van een kerk te Achthuizen. Deze vier waren Jac. Jacobs, P. Kamoen, P. Jacobs en J. van Bavel. Zij zijn nog al eens naar Leiden en Den Haag afgereisd om alles te regelen voor 'de katholieke kerk Achthuizen'. Uiteindelijk kon de bouw beginnen.
Het in 1847 in gebruik genomen gebouw aan de Kerkstraat is een fraaie kruisvormige waterstaatskerk. De eerste pastoor, van 1845 tot 1848, was Henricus van Luenen, wiens naam voortleeft als straatnaam in Achthuizen. Voor het bouwen van het kerkgebouw was ruim 29.000 gulden nodig en het lukte Van Luenen om dit bedrag op allerlei manieren bij elkaar te schrapen.
Klooster
Op geringe afstand van de kerk en de sobere pastorie uit 1916 staat wat er nog rest van het klooster. Daar kwamen in 1866 de eerste Franciscanessen van St. Lucia wonen en werken. John Reijnders, een van de leden van het lokale kerkbestuur, herinnert zich de nonnen nog. "Toen wij begin jaren tachtig in Achthuizen kwamen wonen, waren ze er nog. Ze gaven les op school."
Die tijd is voorbij. Nonnetjes zijn er niet meer in Achthuizen en het klooster, dat vroeger groter was, heeft nu een 'normale' woonbestemming. De tijd dat Achthuizen een eigen pastoor had en een zelfstandige parochie was – Onze Lieve Vrouwe Hemelvaart – is ook voorbij. Achthuizen is sinds enkele jaren onderdeel van de parochie De Heilige Familie, die de Hoeksche Waard en Goeree-Overflakkee omvat. Er is één pastoor voor dit grote gebied, naast een diaken en een pastoraal medewerker.
Als John Reijnders de geschiedenis van rooms-katholiek Achthuizen vertelt, samen met zijn medebestuurders Corinda Jacobs, Lony de Jonge en Jeanne Buijs, komt er net bezoek om een zuiltje vlak voorbij de ingang van de kerkzaal te plaatsen. Het is bestemd voor de Parochiale Caritas en bedoeld om hulpvragen in te deponeren.
Vrijwilligers
"De kerk zorgt voor binding binnen de gemeenschap", zegt Corinda Jacobs. "Naast het geloof belijden, de hoofddoelstelling van de kerk, is dat belangrijk voor de onderlinge betrokkenheid. Er is bijvoorbeeld een clubje vrijwilligers dat het kerkhof bijhoudt en nieuwe plannen ontwikkelt voor het uitbreiden van de urnenmuur en de tegels en het groen eromheen."
De kerk van Achthuizen heeft ongeveer 140 gezinnen in het ledenregister staan, uit het dorp en de omgeving. Daar zitten ook papieren leden tussen. De wekelijkse vieringen in de kerk trekken gemiddeld 45 mensen. "Met het initiatief De Kerk Draait Door proberen we meer jongeren te trekken, bijvoorbeeld door activiteiten of door een bestuursfunctie aan te bieden. Er is ook een facebookpagina geopend. We zien wel enthousiasme, maar het heeft tijd nodig om verder te komen. Nu zijn er tien, twaalf jongeren actief via De Kerk Draait Door. We hopen het geloof meer onder de aandacht te brengen, we hopen op elan. Juist onder jongeren is er immers veel behoefte aan zingeving."
Er zijn kindervieringen en af en toe is de kerk in Achthuizen het decor voor een huwelijk. Er is een koor, dat weliswaar in het verleden meer zangers en zangeressen telde, maar de vieringen nog altijd weet op te luisteren met mooie muziek. Er is ook samenwerking met de plaatselijke basisschool. En er is een gesprekgroep. Dat alles – en nog meer – zorgt ervoor dat de kerk voortleeft in Achthuizen.
Allerzielen
"Het leeft, er is verbinding met het dorp", vertellen de lokale bestuursleden terwijl de bezoekers zich melden met de mededeling dat de zuil van Parochiale Caritas op zijn plaats staat. "Met Allerzielen hebben we weer een optocht naar de graven georganiseerd. Heel mooi, met al die lichtjes en lampjes. We zien het elk jaar drukker worden. De laatste keer waren er ongeveer 170 mensen, ook bewoners die niet bij onze kerk zijn aangesloten. Wat ook altijd publiek trekt is de 5-meiviering. Dan loopt de stoet vanuit de kerk naar het monument."
Het bestuur van de kerk in Achthuizen verwacht zeker dat de kerk toekomst heeft in het dorp. "Ook al is dit geen groeidorp", zegt John Reijnders. "Nee, er is geen intentie om Achthuizen te laten groeien. Wel komen er levensloopbestendige woningen bij, maar daar houd je de jeugd niet mee vast. Ik denk trouwens dat je er met woningbouw alleen niet bent. Een winkel zou welkom zijn, maar die zal hier niet meer komen. De bakker is gestopt en een pinautomaat hebben we ook niet meer in het dorp."
Een kerkelijke gemeenschap die omkijkt naar het dorp en de bewoners, is er echter nog wel. Sinds kort inclusief zuil voor hulpvragen…
Serie over het kleinste dorp
Achthuizen is het kleinste dorp van Goeree-Overflakkee. Er wonen 1.100 mensen, op de basisschool zitten ruim 50 leerlingen, de dorpelingen ontmoeten elkaar bij de voetbal, in de kerk en in het café. Wat is de stand van zaken in het van oudsher rooms-katholieke dorp en wat zijn de verwachtingen voor de toekomst? Die vragen stelt Eilanden-Nieuws aan de mensen die er wonen en werken.
