Ruilverkaveling verandert eiland in de jaren '80
Sinds het ontstaan van Goeree-Overflakkee was het eiland nooit opnieuw ingedeeld. Daardoor was er veel versnippering. Sommige boerenbedrijven hadden bijna vijftig verschillende kleine percelen. In de jaren '60 werd er daarom besloten om het eiland opnieuw in te delen. Na jarenlange voorbereiding ging het eiland in de jaren '80 drastisch op de schop. Het was één van de grootste ruilverkavelingen in Nederland.
Door Martijn de Bonte
De ruilverkaveling was een gigantische operatie. Niet alleen de percelen van de boeren werden opnieuw ingedeeld, ook veel sloten en wegen werden aangepast. Zoals iedere grote verandering stuitte ook de ruilverkaveling op weerstand. Veel boeren waren ervan overtuigd dat ze betere grond hadden dan de buurman en kleine boeren waren bang dat de grote boeren alles zouden krijgen. De organisatie heeft daarom allerlei bijeenkomsten georganiseerd om de betrokkenen te informeren over de gang van zaken. Toen het voorontwerp klaar was, bogen boeren in een gebied zich over de plannen, samen met iemand van de organisatie. Vaak vonden die gesprekken gewoon in de huiskamer plaats bij één van de boeren.
Grondige voorbereiding
Toen het voorontwerp op tafel lag, konden ook de kosten op een rijtje worden gezet. In totaal was er ruim 139 miljoen gulden nodig voor de hele operatie. Naast boeren zijn ook het Kadaster, de toenmalige gemeenten, het Waterschap, natuurbescherming en de Dienst Landelijk Gebied (DLG) betrokken bij het proces. De voorbereiding van de ruilverkaveling is uitgebreid en kost ontelbaar veel manuren. Een betrokkene van het Kadaster: "Het is bijvoorbeeld belangrijk waar de watergangen komen, want als ze er eenmaal liggen kun je niet meer schuiven."
Het Waterschap is een groot voorstander van de ruilverkaveling. De organisatie ziet het als een kans om in één klap een groot aantal verbeteringen door te voeren. Voor de verkaveling had ongeveer 5.500 hectare landbouwgrond een te hoog waterpeil, dat zorgt voor lagere opbrengsten, omdat de boeren daardoor pas later konden zaaien en het bemoeilijkt ook de oogstwerkzaamheden. Door de nieuwe indeling van het eiland kan dit probleem worden opgelost.
Voor of tegen
Op 19 november 1981 is het 'D-Day' voor de ruilverkaveling. Dat is de dag waarop betrokkenen zich uit mogen spreken over de plannen. Het was zo spannend, dat ook de hoogste bazen van de Dienst Landelijk Gebied naar het eiland waren gereisd. In totaal werden er 897 stemmen uitgebracht, ruim 73 procent stemde voor de plannen. Er ging een zucht van verlichting door de zaal, vertelt een betrokkene in het boek dat verscheen ter gelegenheid van de afsluiting van de ruilverkaveling.
Het aantrekkelijke van de ruilverkaveling destijds was dat de overheid enorme subsidies beschikbaar stelde voor de herinrichting van het eiland. De resterende kosten kwamen voor rekening van de boeren. In de praktijk mochten boeren dit gespreid betalen. Dat betekende dat ze 26 jaar lang 157 gulden per hectare hebben betaald.
Na de jarenlange voorbereidingen kon de schop in de grond. Voor betrokkenen die vragen hebben, is er aanvankelijk een spreekuur in hotel Van Marion in Middelharnis. In 1984 komt er aan de Langeweg in Oude-Tonge een ruilverkavelingskantoor. Iedereen met vragen of ideeën kan binnenstappen. Na de ruilverkaveling werd het pand overbodig, er is nu een dierenartsenpraktijk gevestigd.
35.000 gaten graven
Een belangrijk onderdeel bij het uitruilen van grond is de kwaliteit van de grond. Daarom ging er een groep van 25 schatters aan de slag, in vier maanden tijd groeven ze 35.000 gaten om de grond te beoordelen en de ruilwaarde van de percelen vast te stellen. Het fictieve bedrag voor een hectare grond was 33.000 gulden, als de schatters negatieve punten constateerden ging de waarde naar beneden. In de periode van de ruilverkaveling is een groot aantal kleine boeren gestopt, ze zagen de verkaveling als een kans om hun grond te verkopen voor een redelijke prijs.
Voor veel boeren is de ruilverkaveling een spannende periode. Grond die soms al eeuwenlang in de familie is wordt van iemand anders. Hans Maljaars van het Kadaster: "Daar zit een stuk geschiedenis en gevoelswaarde aan. Je moet duidelijk laten zien dat er iets beters voor in de plaats komt."
Wegen verdwenen
Het wegennet wordt flink uitgedund door de ruilverkaveling. In 1975 lag er rond de 385 kilometer openbare weg en 140 kilometer aan bedrijfspaden, na de verkaveling was dat 320 en 40 kilometer. Veel wegen waren overbodig door de nieuwe indeling van het eiland en zijn weggehaald. De overgebleven wegen zijn verbreed en verbeterd. Daardoor is het wegennet veiliger geworden en beter geschikt voor zware en brede landbouwmachines.
Naast de nieuwe indeling van de percelen en het aanleggen en verbeteren van de (water)wegen, is het nieuwe landschap 'aangekleed' met natuur. Er zijn in die periode onder meer 11.000 populieren, 130.000 eiken en 100.000 elzen aangeplant. Heel wat schoolkinderen helpen mee tijdens een Boomplantdag. Achteraf kijken de meeste betrokkenen met tevredenheid terug op de verkaveling, die meer dan dertig jaar heeft geduurd. Ruilof van Putten zegt in het boek Ruilverkaveling Flakkee: "Uiteindelijk heeft iedereen zoveel voordeel van de ruilverkaveling, dat nagenoeg iedereen er gelukkig mee is."
Bronnen
Archief Eilanden-Nieuws en het boek 'Ruilverkaveling Flakkee, een boeiende puzzel', dat verscheen ter gelegenheid van de afsluiting van de ruilverkaveling. Uit dit boek zijn ook alle genoemde citaten afkomstig.
