Met raad en daad
De mosterd
Wij vragen ons af waarom mosterd iets te maken heeft met het gezegde: 'Hij weet waar Abraham de mosterd haalt', maar stuitten op heel verschillende lezingen. Wat is de waarheid?
Daar is inderdaad verschil van mening over. Dat zelfs het dikke 'Nederlandse spreekwoorden, spreuken en zegswijzen' van taalonderzoeker K. ter Laan het niet onder mosterd vermeldt, komt echter omdat het daarin onder Abraham en onder Mutsaard is opgenomen. Mutsaard is een verouderd Nederlands woord voor takkenbos en brandstapel. Door mensen die dat woord niet (meer) kenden, is er in deze eeuw mosterd van gemaakt. In boeken en geschriften uit vorige eeuw kwam het woord nog wel voor. Hiervan getuigt menig woordenboek uit die tijd en ook P.J. Harrebomee's 'Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal', dat in 1861 uitkwam. Daarin staan o.m. 'Het riekt naar den mutsaard - dat is naar den brandstapel of den hoop takkebossen, het hout waarmede men de ketters deed verbranden. Het wil zeggen: het moet den vuurproef doorstaan.' En 'Hij weet wel waar Abraham den mutsaard haalt drukt de kennis van het fijne der zaak uit'. Verwezen wordt naar het Bijbelboek Genesis 22:7-8, waarin Abraham een brandstapel wil maken om zich zoon Izaäk te offeren. Abraham wist wel weer hij de mutsaard (takkenbos) vandaan moest halen, terwijl Izaäk nog onwetend was. In de bijlagen in deel drie van dit uitvoerige spreekwoordenboek wordt nog gewag gemaakt van het spreekwoord: 'Hij weet wel waar Bartel den mostaard haalt' (dat is den mutsaard), met toespeling op de beruchte St. Bartelsnacht (Bartholomeusnacht). Hieruit blijkt wel, dat men in die jaren het woord 'mutsaard' reeds begon te verbasteren. Gezien de uitleg kon er echter geen sprake zijn van onze mosterd.
Significant
In reclamespotjes worden veel onbegrijpelijke termen gebruikt. Wat betekent bijvoorbeeld 'dit wasmiddel wast significant schoner'?
Significant hoort daar niet thuis, want het is het tegenwoordig deelwoord van het Latijnse werkwoord significare: een teken geven, en je kunt niet zeggen: een teken gevend schoner. Het zou moeten zijn: het is veelbetekenend, dat je met dit middel schoner wast. Maar de reclamemaker wil 'dure' termen gebruiken. Verkoopt beter!
Bergen in cm
Tijdens de wintersport viel ons op, dat de hoogte van alle bergtoppen tot in centimeters boven zeeniveau staat aangegeven, terwijl er geen zee in de buurt is. Hoe meten ze dat? Met luchtdruk op barometers?
Niet meer met barometers, omdat de lucht niet overal gelijk van samenstelling is. Men meet de toppen d.m.v. driehoeksmeting en daarop berustende hoogtemeters. Uitgaande van het gemiddelde zeepijl werkt men landinwaarts, van het westen en van het zuiden uitgaande. Tegenwoordig levert ook de luchtfotografie met behulp van markeringspunten de gegevens voor uiterst nauwkeurige topografische kaarten. Tegenwoordig maakt men hiervoor gebruik van satellieten.
Rode of zwarte kaviaar
Wat is betere kaviaar, de rode of de zwarte?
Echte kaviaar is glanzend grijszwart, want het is gezouten kuit van een steur. Maar die grote riviervissen zijn schaars geworden. In de Rijn zwommen ze stroomopwaarts tot voorbij Bazel om er kuit te schieten. Nu bereidt men al kaviaar uit de eitjes van karpers en snoeken, maar die is vaak roodachtig getint. Echte kaviaar komt uit heel verre landen...