Topgebied voor waterrecreatie
Wie het woord watersport hoort, denkt algauw aan de Friese meren. "Voor de gemiddelde Nederlander is Zeeland en omgeving een onderbelicht watersportgebied", zegt Jan de Geus, die bestuurssecretaris was van het begin dit jaar opgeheven Natuur- en Recreatieschap Zuidwestelijke Delta en in het verleden ook bestuurslid was van Watersportvereniging Herkingen. En dat terwijl bijvoorbeeld de Grevelingen de watersporter heel veel te bieden heeft.
Volgens De Geus, die zelf graag op de Grevelingen zeilt, zou goede marketing meer watersporters naar de zuidwestelijke delta kunnen trekken. "Bij zeilers is het wel bekend dat dit een prachtig gebied is. In de haven van Herkingen kom ik mensen uit Enkhuizen tegen, die niet kiezen voor het IJsselmeer maar voor de Grevelingen. Waarom? Omdat er door het zoute water geen muggen zijn."
Daar komt nog bij dat het grote zoutwatermeer prima zeilwater is. "Je hebt tal van eilandjes met openbare ligplaatsen, waar je drie dagen kunt aanmeren. De kwaliteit van de haventjes rond de Grevelingen is goed en er is een hoog voorzieningenniveau. Pas is er nog een kwaliteitsslag doorgevoerd in de haven van Ouddorp. Brouwershaven is een prachtig stadje om aan te meren. Herkingen heeft twee mooie havens en Battenoord is een klein haventje met wereldfaam. Dat komt natuurlijk door de flamingo's. Het is net of je in het buitenland bent. Op de Grevelingen kun je fantastische vakanties houden", aldus Jan de Geus.
Toch zijn er ook wel nadelen. De Grevelingen is groot, maar voor zeilers klein. Er zijn ondieptes en je kunt het meer maar op één manier verlaten: via de sluis bij Bruinisse. Dat laatste kan een opgesloten gevoel geven. Het alternatief is het Haringvliet, dat ruwer en ruimer is en waar een groot achterland, met bijvoorbeeld de Biesbosch, goed bereikbaar is.
Malheur
Jan de Geus legt een aantal krantenartikelen, onderzoeksrapporten en een HISWA-overzicht met cijfers en trends op tafel. Daaruit blijkt dat er nogal wat ontwikkelingen gaande zijn in de watersport. "De malheur is rond 2009, midden in de economische crisis, ontstaan. Boten bleven langer te koop staan en de vergrijzing slaat toe. Drie kwart van de boten is eigendom van 50-plussers. Je ziet ook minder vaarbewegingen, want ouderen varen minder. Het aantal passages bij de sluis van Bruinisse is met 25 procent afgenomen. Er is ook overcapaciteit in nieuwe havens. Verenigingshavens doen het beter dan commerciële havens omdat die, door vrijstelling van btw, een gunstiger prijsstelling hebben."
De economische crisis, die nu achter de rug is, speelt een rol als verklaring voor deze ontwikkelingen, maar dat geldt ook voor veranderende voorkeuren van consumenten. Met een goedkope vliegtickets ben je binnen no time op verre bestemmingen. Een andere trend is dat kopen verandert in huren en delen, ook bij boten.
Toch is er niet alleen malheur. Integendeel. Volgens Jan de Geus zijn sporten als kitesurfen razend populair en er is er ook veel vraag naar motorboten. "Vroeger had je zeilboten en motorboten, en dat was het. Nu ontwikkelt zich het elektrisch varen en zie je ook hybridische jachten."
Het tij in jachthavens is te keren door onderscheidend te zijn. "Dat kan door productontwikkeling. Kijk naar de jachthaven van de Watersportvereniging Herkingen. Daar zijn speelvoorzieningen gekomen. Ook is er nu een hek rondom het terrein, wat gezinnen met jonge kinderen een veilig gevoel geeft. In het nieuwe clubhuis is een bibliotheek. Je moet, kortom, meer voorzieningen bieden dan alleen een parkeerplaats."
Het werkt: vrijwel alle ligplaatsen zijn bezet en er komen bijvoorbeeld steeds meer Belgen naar de Grevelingen. Er is ook weer aanwas van dertigers en gezinnen met jonge kinderen. Nog meer positief effect is te verwachten als er meer mogelijkheden komen om varen en wonen te combineren. De Geus: "Daar is behoefte aan."
Waterkwaliteit
Een factor die niet onvermeld mag blijven is de waterkwaliteit van de Grevelingen. Die is voor verbetering vatbaar, zegt De Geus. Maar hij zet vraagtekens bij het door landelijke media gecreëerde beeld dat de Grevelingen een dood water is. "Waarom zouden er dan beroepsvissers actief zijn? In de ondiepere delen is de kwaliteit goed, kom je dieper dan 8 meter, dan zie je een schimmelzweem."
Hij voegt eraan toe dat de waterkwaliteit belangrijk is voor het imago van het gebied. Dat beeld kan alleen maar beter worden nu het kabinet besloten heeft een gat in de Brouwersdam te maken en het getij terug te brengen in de Grevelingen. Het zou gaan om een getijdeverschil van 30 tot 90 centimeter (gemiddeld een halve meter).
Wethouder Arend-Jan van der Vlugt (o.a. economische zaken, eilandmarketing, duurzaamheid en innovatie) is er blij mee. Zeker als er in het gat ook nog een getijdecentrale komt. "We proberen er een Deltawerk 3.0 van te maken. Een Deltawerk nieuwe stijl, dat energie opwekt voor Goeree-Overflakkee en Schouwen-Duiveland. Iedereen is bij Neeltje Jans wezen kijken, ook heel veel Japanners, en straks gaat iedereen naar de Brouwersdam, met de energiecentrale als trekker. Zoiets trekt mensen aan. En dat is goed voor de werkgelegenheid." Volgens de wethouder is een gat in de Brouwersdam met getijdecentrale ook een exportproduct waarmee Nederland kan scoren. "Natuurlijk wel 100 procent veilig. Na de ramp van 1953 nemen wij geen risico."
Het gat in de dam (140 meter) is een project voor Rijkswaterstaat, waaraan het Rijk, de provincies Zuid-Holland, Zeeland en Noord-Brabant en de gemeenten Goeree-Overflakkee en Schouwen-Duiveland financieel bijdragen. Voor de energiecentrale zijn gesprekken gaande met marktpartijen. Energie opwekken is immers geen taak van de overheid. Van der Vlugt verwacht dat volgend jaar de aanbesteding een feit kan zijn. De bouw zou in 2020 moeten starten en vier jaar later is dan de oplevering. "Een heel traject", beaamt hij. In 2018 is afronding van de vooronderzoeken. In 2019 worden de omgeving en stakeholders betrokken en de plannen verder uitgewerkt.
Terug naar de waterkwaliteit in de Grevelingen. "Als we niets doen, dan gaat het water in de Grevelingen verder achteruit, wat stank en troebel water tot gevolg zal hebben. Met schoon water is het zeker een topgebied voor de waterrecreatie", zegt de wethouder.
"Als alles perfect is, kiezen recreanten voor ons gebied. We hebben in totaal acht Blauwe Vlaggen en de Quality Coast Platina Award. Dat zegt wel wat over de kwaliteit." Arend-Jan van der Vlugt noemt ook het Volkerak-Zoommeer, dat op de nominatie staat om te verzilten en niet langer te kampen zal hebben met blauwalg, en het Haringvliet, dat na de financiële injectie uit het Droomfonds meer aantrekkingskracht zal krijgen. "Tiengemeten is nu al een trekpleister."
Drijvend steigers
De terugkeer van het getij in de Grevelingen heeft financiële gevolgen voor de jachthavens. "Er moeten drijvende steigers komen", zegt Jan de Geus. "En de havens en toegangsgeulen moeten op diepte gehouden worden. Daarover zijn gesprekken nodig met Rijkswaterstaat, want dat kost geld. Er is een compensatiefonds, maar de watersportverenigingen zullen zelf ook wel wat moeten bijleggen."
Tekst: Kees van Rixoort
Fotografie: Wim van Vossen
