Pianostemmer Jonathan Nap

Puzzelend richting de mooiste samenklank

Toen Jonathan (32) van de middelbare school kwam, wist hij niet precies hoe zijn verdere loopbaan eruit zou moeten zien. Iets met techniek, dat wel. "Ik wil graag weten hoe dingen in elkaar zitten." Technische hbo-opleidingen bleken hem echter niet op het lijf geschreven. Te theoretisch. "Ik ben ook een doener en werk graag met mijn handen."

Ideale combinatie

Het was even een zoektocht, met een tussenstation als medewerker van bouwmarkten, maar uiteindelijk vond Jonathan de ideale combinatie. "Iets met techniek, naast mijn grote hobby muziek en het sociale aspect, dat ik ook belangrijk vind. Zo kwam ik uit bij het vak pianostemmer."

Hij volgde de vakopleiding bij het Hout- en Meubileringscollege in Amsterdam, die jaarlijks circa tien afgestudeerde pianostemmers aflevert. De driejarige opleiding bestaat voor een groot deel uit het opdoen van praktische vaardigheden. "Stemmen, je moet het gewoon veel doen, maar het is nog een heel proces. De techniek van de piano is zó ver doorontwikkeld… Het is niet simpel op een toets drukken en een hamertje in beweging brengen. Daar komen bijvoorbeeld ook allerlei asjes en veertjes bij kijken. En vilt en papier."

Zeven octaven

Het geheel van onderdelen en onderdeeltjes vormt een instrument met een enorm bereik. "Ruim zeven octaven: van heel laag tot enorm hoog. Daarnaast heb je een groot dynamisch bereik met de piano: je kunt zacht spelen, maar ook ontzettend hard, of gecombineerd. Je kunt variëren in kracht en volume. Het klankspectrum is van agressief tot fragiel. In je eentje kun je meerdere partijen tegelijk vertolken als pianist. Je bent solist, maar de piano is geen solo-instrument."

Het instrument kan ontstemd raken. Volgens Jonathan komt dat door verschillende factoren. "Wisseling van klimaat: relatieve luchtvochtigheid en temperatuur. Het hout van de piano krimpt en zet uit, wat ervoor zorgt dat de intervallen, de tertsen, de kwinten, de octaven enzovoorts niet klinken zoals zou moeten. Een andere factor is het gebruik. Ook de bouwwijze heeft invloed op hoe stemvast het instrument is. Na een transport moet je altijd stemmen."

Geen standaardstemming

Het stemmen is niet ingewikkeld, zegt Jonathan. "Maar je hebt wel tijd nodig om goed te luisteren en om de juiste harmonie te vinden. Het is een puzzel om tot de juiste samenklank te komen. Elke piano is anders. Daarom is er geen standaardstemming. Het mooie is dat je met muziek bezig bent, al luister je natuurkundig, dat je ervoor zorgt dat het instrument tot zijn recht komt en dat je mensen blij maakt omdat ze weer beter kunnen musiceren. Soms zijn ze verrast dat ze na het stemmen weer mooi, licht en gelijkmatig kunnen spelen."

Om de piano op toon te houden is het nodig om hem jaarlijks één of twee keer te laten stemmen. Met dat onderdeel van zijn werk is Jonathan het meest bezig. Daarnaast doet De Toonzetter onderhoud, restauraties, bemiddeling en verhuur.