Oost-Europeanen op Goeree-Overflakkee
Goeree-OVERFLAKKEE - Het is geen geheim dat er op het eiland arbeiders vanuit Oost-Europa actief zijn. Hierbij gaat het onder andere om Polen, Roemenen en Bulgaren. Zij zijn veelal actief in de agrarische sector. In dit tweeluik komen een Nederlandse werkgever en een Poolse werkneemster aan het woord. Wat zijn de verschillen tussen Nederlandse en Oost-Europese arbeiders? Doen Oost-Europeanen echt het werk wat Nederlanders niet willen? Deze en meer vragen komen aan bod.
Door Erwin Guijt
Agrariër Arjen Bevelander: "Oost-Europeanen helpen om economie te laten groeien''
"In onze tuinderij worden bijzondere gewassen gekweekt, in de zin dat ze weinig in Nederland gekweekt worden. Voorbeelden hiervan zijn de Chinese kool en bieslook.'' Arjen Bevelander weet waar hij over praat. Het is iemand die goed nadenkt voordat hij iets zegt. En hij heeft ook best wat te zeggen over Oost-Europeanen op het eiland.
Zelf gebruikt Bevelander overigens liever de term gastarbeiders. "Je ziet sowieso tegenwoordig minder Polen in Nederland, maar meer Roemenen, Bulgaren en Syriërs. Die verrichten veelal seizoenswerk binnen de agrarische sector, omdat agrariërs in Nederland dan handen tekort komen. Daarnaast willen Nederlanders niet altijd even graag fysiek zware arbeid verrichten, terwijl gastarbeiders daar geen moeite mee hebben."
Oerwerkers
Bevelander kent nog wel meer verschillen tussen de Nederlandse arbeider en de gastarbeider. "Nederlanders hechten meer aan vakantie. Als je een gezin en kinderen hebt, begrijp ik dat je er natuurlijk lekker tussenuit wil, maar dat is voor de tuinderij net vaak in het hoogseizoen. Gastarbeiders willen het liefst zoveel mogelijk werken. Nu heeft vorig minister van Sociale Zaken Asscher (PvdA) de cao aangepast, waardoor ze niet meer dan 48 uur per week mogen werken. Dat levert twee problemen op. Voor de gastarbeiders wordt het minder interessant om hier te komen werken, want die willen zoveel mogelijk (60 à 70) uren maken per week. En voor ons als werkgevers betekent het dat we meer mensen in dienst moeten nemen, omdat ze minder uren mogen maken.
Een derde verschil tussen de allochtone en autochtone arbeidskrachten is volgens Bevelander dat Nederlandse werknemers veel meer hechten aan zekerheid. "Nederlanders willen graag vast werk, zodat ze weten waar ze aan toe zijn. Maar hier op de tuinderij loopt 's winters een man of 15, terwijl er in de zomer zo'n mannetje of 30 rondloopt. Je kunt die 15 man verschil 's winters niet voorzien van werk, en op die onzekerheid hebben Nederlanders het niet zo.''
Buffelaars
Daarnaast is er een behoorlijk cultuurverschil. In Nederland zijn de voorzieningen om te studeren knap beter dan in Oost-Europa. Hier wordt je bijna gepusht om te studeren, wat overigens ook niet altijd goed is. In het Oostblok wordt je meer gestimuleerd om te gaan werken en jezelf te onderhouden. Toch ziet Bevelander ook veranderingen. "We hebben nu 15 jaar Oost-Europese arbeiders in dienst. De gastarbeiders van nu zijn wat minder 'oerwerkers' dan die van de eerste jaren. Ze zijn nu wat menselijker, rustiger geworden. Al zijn het nog steeds behoorlijke buffelaars.
Zonder die buffelende gastarbeiders zou het bedrijf van Bevelander het niet redden. "Ongeveer 50% van de werknemers hier is gastarbeider. Dat wordt verder allemaal geregeld door een uitzendbureau. Je hebt grofweg twee mogelijkheden om Oost-Europese hulpkrachten in te schakelen: via een uitzendbureau of het zelf regelen. Bij dat laatste komt veel kijken, en dan moet je er echt iemand opzetten die dat allemaal uitzoekt. Door de jarenlange ervaring bij het uitzendbureau maken zij ook minder fouten, waardoor het voor ons aantrekkelijker is om het via een uitzendbureau te doen.''
Polenhotel
De tuinder merkt wel dat het steeds lastiger wordt om gastarbeiders te krijgen, omdat de situatie in het land van herkomst steeds beter gaat. "Aan de andere kant komt er in de agrarische sector steeds meer mechanisering: de arbeid wordt lichter en eenvoudiger. De volgende stap daarin is automatisering en robotisering, waardoor je steeds minder mensen nodig hebt. Mijmerend kijkt hij even uit het raam. "Maar voor we daar zijn…''
Er werken op het eiland veel gastarbeiders, toch wonen er weinig. Dit komt volgens Bevelander doordat de huisvesting van de gastarbeiders niet altijd even goed gefaciliteerd wordt. "Er wordt wel eens negatief over Oost-Europeanen gesproken, maar ze helpen wel mee aan de bouw van de economie. Als je ze hier op het eiland huisvest, gaan ze hier ook hun bestedingen doen. Al moet je natuurlijk wel goed kijken waar je ze herbergt, midden in een dorp een 'Polenhotel' plaatsen is niet zo praktisch. In Brabant mogen boeren loodsen bouwen en mensen daarin herbergen. Dan heeft een dorp er geen last van, en voor agrariërs én arbeiders is dat handig. Dus voor op het gebied van huisvesting zou ik pleiten voor een goede oplossing. Hij glimlacht even. "Ik heb best ideeën over hoe het kan, maar daar moeten we nog eens over praten met de gemeente.''
Poolse Agnes: "Erg naar mijn zin in Nederland''
"Ik ben naar Nederland gekomen voor een beter leven'', vertelt Agnes (41). "In mijn thuisland Polen was de economische situatie slecht, waardoor het zeker in de kleine dorpen heel moeilijk is om een leven op te bouwen.'' Gezeten in haar keurig aangelegde achtertuin vertelt zij - af en toe naar woorden zoekend - haar verhaal.
Rijbewijs
Eerst werkte ze in Duitsland, maar door een vriendin kwam ze uiteindelijk in Nederland werken. Haar eerste baantjes waren schoonmaken en serveren in een restaurant. Dit seizoenswerk was lastig, omdat ze de taal niet sprak. Na vier jaar in Nederland gewerkt te hebben begon ze de moed te verliezen en wilde ze opgeven. Ze zucht. "Het is ook zo'n moeilijke taal. Daarom dacht ik: ik ga hier even werken en dan ga ik voorgoed weer terug naar Polen.'' Gelukkig kwamen er toen net mensen op haar pad die haar hielpen. "Dat is geweldig, dat je voelt dat je iemand achter je hebt staan.''
Toen zij op een gegeven moment ergens op visite was, vertelde zij aan de gastheer dat het lastig was om aan een baan te komen voor haar, omdat zij geen auto of rijbewijs had. De gastheer vertelde toen over een familiebedrijf in Achthuizen waar ze iets met kruiden deden. "Daar ben ik koffie wezen drinken en de volgende dag ben ik daar aan de slag gegaan. Na drie jaar heb ik toen een vast contract gekregen'', glimt Agnes.
Rare taal
Naast werk wilde ze die 'rare taal' onder de knie krijgen. "Ik heb alle vrije uren die ik had TV gekeken om maar Nederlands te leren. Dan schreef ik de woorden die ik wilde uitzoeken op, en gebruikte die dan in gesprekken.'' Zo probeerde Agnes de taal te leren, hoewel er hier en daar nog wel wat handen en voeten gebruikt werden. Haar zoontje van dertien en haar Poolse man kunnen beter Nederlands dan zijzelf, vertelt ze. "Mijn man werkt in de steigerbouw, en omdat hij werkt en praat met Nederlanders gaat het bij hem sneller.''
Niet iedere Oost-Europeaan heeft interesse om de taal te leren, volgens Agnes. "Sommigen komen hier echt alleen om te werken in de hoogseizoenen en zijn verder niet geïnteresseerd om de taal te leren. Ze verwachten misschien soms iets teveel van de mensen hier, terwijl wij Polen ook ons best moeten doen om de taal te leren. Als ik iets nu niet kan zeggen in het Nederlands, vind ik dat heel vervelend.'' Ze zou dan ook iedere Oost-Europeaan op het eiland willen aanraden contact te zoeken met de mensen hier en zo snel mogelijk te taal te leren. "Ga op de koffie, bezoek een barbecue, waar mensen...'' ze zoekt even naar woorden "…samenkomen.''
Loftrompet
Net als Arjen ziet ook Agnes verschillen tussen Nederlanders en Oost-Europeanen. "Afgelopen jaren waren we op vakantie in Polen. Het is een prachtig land, met veel water en mooie natuur. Maar helaas gaat het met de economie niet zo goed. Dat maakt mensen somber. Hier in Nederland zegt iedereen, oude én jonge mensen, goedendag. In Polen is dat niet zo, omdat mensen daar nogal somber zijn door de zwakke economie. Iets anders wat Agnes opvalt is de Oost-Europeanen volgens haar altijd heel veel energie hebben. "Nederlanders doen soms wat meer op hun gemakje.''
Inmiddels woont Agnes acht jaar op het eiland, en heeft ze volgens eigen zeggen meer Nederlandse vrienden dan Poolse. "In de jaren dat ik hier woon, ben ik intussen al zeventien keer verhuisd'', lacht ze. Nu woont ze in Ooltgensplaat. "Is echt een mooi dorp, met aardige mensen. Goed ook voor kinderen.'' En ze werkt nog steeds bij Tuinderij Bevelander. Over Arjen kan ze alleen maar de loftrompet opsteken. "Hij maakt altijd een grapje en heeft respect voor iedereen, ongeacht afkomst. Een mens is echt een mens voor hem. Het is zonder twijfel het beste werk dat ik ooit gehad heb, ik word er echt blij van.''
Polendorp
Agens is het met Arjen eens dat het met de huisvesting nog niet heel goed geregeld is op het eiland. "Maar ik snap dat een heel Polendorp uit de grond stampen niet handig is. Dat zorgt voor scheve gezichten bij mensen die al maandenlang op een lijst staan voor een woning. En dat kost ook veel geld.'' Ze zucht even. "Op dit moment zou ik ook geen oplossing weten.''
Al met al heeft Agnes het erg naar haar zin in Nederland. "Ik wil hier graag leven en werken, liefst bij hetzelfde bedrijf. Dat ik gewoon netjes mijn rekeningen kan betalen, zonder problemen en ruzie. Zijn ik en mijn familie gezond, dan komt de rest wel goed.'' Positief denken is belangrijk, volgens de Poolse. Ze lacht. "Alles komt goed.''
257 Polen, Roemenen en Bulgaren op het eiland
Op 7 augustus stonden er 275 personen ingeschreven met een Poolse, Roemeense of Bulgaarse nationaliteit. Het merendeel van deze groep zijn volwassenen, slechts 48 van de ingeschreven personen zijn jonger dan 18 jaar. De gemeente heeft geen cijfers van het aantal Oost-Europeanen dat op het eiland werkzaam is. Het is ook niet bekend hoeveel mensen van deze groep hier tijdelijk verblijft en hoeveel zich permanent op het eiland hebben gevestigd. Het huidige beleid van de gemeente ten aanzien van huisvesting komt voort uit de geldende bestemmingsplannen. Momenteel is de gemeente bezig met het opstellen van beleid waarin onder andere de huisvesting van buitenlandse werknemers op Goeree-Overflakkee zal worden opgenomen.
