Koster(s) & Kerk
Koster Ab van Poortvliet van de Doopsgezinde Gemeente te Ouddorp: 'Als ik één zondag met tegenzin naar de kerk ga om de deuren open te doen, dan stop ik!'
OUDDORP - Op zaterdag 4 april 1992 werd het nieuwe kerkgebouw van de Doopsgezinde Gemeente te Ouddorp in gebruik genomen. Daarvòòr kwam de gemeente eeuwenlang samen in het oude schuilkerkje aan de Weststraat, gelegen achter de toenmalige pastorie. Na de komst van ds. J. Smink in juni 1987 was de gemeente 'uit z'n jasje gegroeid'. Koster van de nieuwe kerk werd L. (Leen) Hoek, die met grote toewijding en geheel op vrijwillige basis het kosterschap vervulde. Helaas kwam hij augustus 1995 na een langdurig ziekbed op 54-jarige leeftijd te overlijden. Een groot gemis voor zijn vrouw Jobje Hoek-van Poortvliet, hun (klein)kinderen en familie, maar ook voor de Doopsgezinde Gemeente. Enige tijd na het overlijden van haar man nam Jobje ook helemaal vrijwillig het kosterschap met dezelfde toewijding als haar man op zich, hierbij gesteund en bijgestaan door haar broer Ab en diens vrouw.
Tekst: A.J. Nelis/Foto's: Mirjam Nelis
Pastorale kosteres
In haar woning aan de Emmaweg vertelt de 76-jarige Jobje bewogen hoe haar overleden man het kosterschap met heel de liefde van zijn hart vervulde. Maar ook dat het maar zo kort was dat hij dit kon doen. Ze hoefde er dan ook niet lang over na te denken toen ze gevraagd werd de taken van haar overleden man over te nemen. Ook voor haar is de dienstbaarheid aan de kerk een vanzelfsprekendheid die ze met hart en ziel verricht. Ze schakelde haar broer Ab in om 's zondags als koster te fungeren, terwijl zij zelf de overige dagen van de week het kerk- en verenigingsgebouw grotendeels beheert. Kosteres Jobje is aanspreekpunt voor rouw- en trouwdiensten, recepties, concerten en uitvoeringen. Zij beheert de agenda van de doordeweekse activiteiten. Een 'regiment' vrijwillig(st)ers staan haar hiervoor bij. Wat de vele activiteiten van de diverse clubs, kringen en verenigingen betreft, die wekelijks in het gebouw te vinden zijn, daarvoor zijn deze zelf aansprakelijk dat alles netjes wordt achtergelaten. Daar heeft Jobje geen omkijken naar. Jobje heeft een uitstekende verhouding met kerkenraad, predikant en alle andere geledingen van de gemeente. Iedereen weet haar te vinden om iets te vragen of mee te delen. Men doet nooit tevergeefs een beroep op haar. Zij weet meestal wel een oplossing te bedenken. Naast al deze kosterstaken is Jobje ook actief op het pastorale vlak. Zo geeft ze wekelijks leiding aan een aantal vrouwelijke gemeenteleden, die samen met haar aan huis de Bijbel bestuderen.
Op aanraden van ds. Smink volgde ze destijds al een cursus pastoraal werk. Voor velen mag Jobje in dagen van rouw vanuit haar eigen ervaring als weduwe tot bemoediging en bijstand zijn. De huidige predikant van de Doopsgezinde Gemeente, ds. K. van Wijngaarden, zegt wel eens bezorgd: "Jobje, we weten niet wat jij allemaal wel doet, zo veel! Schrijf het toch eens op, zodat we wat richtlijnen hebben voor je eventuele opvolgers." Jobje glimlacht stil voor zich uit. Na 23 jaar kosterswerk kent ze zelfs de kleinste 'kneepjes van het vak'. Hierbij blijven echter liefde en toewijding de voornaamste factoren. En aan stoppen wil ze nog niet denken, zó is ze vergroeid met het kosterschap en haar gemeente.
Zondagse koster
Ab van Poortvliet (68), broer van Jobje, viel bij verhindering wel eens in voor zijn zwager en zus. Toen Leen overleden was, nam hij op de zondagen het kosterschap waar. Deze verdeling bestaat nu al meer dan 20 jaar. Ook Ab doet zijn werk als koster met veel genoegen, gedreven door een innerlijke drang en bijgestaan door zijn vrouw Annie. Naar hun zeggen zien ze het kosterschap als dienen voor God en de gemeente. Ab heeft altijd gezegd: 'Als ik één zondag met tegenzin naar de kerk ga om de deuren open te doen, dan stop ik!' Ab en zijn vrouw beleven veel vreugde aan het kosterschap op zondag, dat op de zaterdag al begint. Samen met Annie neemt hij 's zaterdagsmiddags de stand van zaken op in het kerkgebouw. Is er soms wat blijven liggen van een rouw- of trouwdienst? Staan de stoelen nog keurig in het gelid? Ab wijst naar de plinten van de muur: overal op bepaalde afstand van elkaar zijn stalen ogen bevestigd. Hieraan worden door hem draden bevestigd als kijklijnen voor de formatie van de stoelen. Deze staan dan ook op de millimeter nauwkeurig in het gelid. Vóór aanvang van de zondagse diensten zijn Ab en Annie een uur eerder in de kerk. Ze werken dan vlekkeloos het onbeschreven kostersprotocol af. Deuren openen, collectezakken op de Avondmaalstafel gereed leggen, water voor de predikant klaarzetten en de predikant opwachten. De liturgie verschijnt op een groot scherm voorin de kerk. Hiervoor en voor het geluid zijn vrijwilligers in de weer. De diensten worden uitgezonden via de lokale omroep van Goeree-Overflakkee, SLOGO. Soms bellen luisteraars na de dienst naar het kerkgebouw. De koster neemt dan op en beantwoordt de vragen of verbindt desgevraagd door met de predikant. Zowel na de morgen- als avonddienst is er gelegenheid om koffie met elkaar te drinken. De predikant en de kerkenraad zijn hier standaard bij aanwezig. Soms is een gastspreker te laat. Dat geeft altijd enig spanning bij kerkenraad en koster, ook al ligt er in de kerkenraadskamer een leespreek klaar.
Vierogenprincipe
Ab en zijn vrouw zitten tijdens de diensten naast elkaar op een strategische plek achter in de kerk. Er ontgaat hen niets. Ab zal nooit iemand de kerk uit laten gaan zonder dat hij weet wat er aan de hand is. Er kunnen allerlei oorzaken zijn dat iemand het kerkgebouw verlaat. Dat kan variëren van zich niet erg lekker voelen tot emotioneel worden naar aanleiding van een lied of een gedeelte van de preek. In dat laatste geval gaat Ab samen met de bezoeker naar de pastoraatskamer (kerkenraadskamer) om geestelijke ondersteuning te bieden. Soms ontstaan dan mooie gesprekken volgens Ab. 'En,' zegt hij. 'Je mag samen de handen vouwen!' Evenals zijn zus heeft ook Ab een pastorale inslag. Hoewel geen ambtsdrager, verricht hij toch veel pastoraal werk door middel van gesprekken en bezoeken. Tijdens Abs afwezigheid neemt Annie zijn kosterstaken in de dienst waar. Ruim een jaar geleden kreeg Ab tijdens zijn werk een ongeval met blijvend letsel. Een aantal mannenbroeders uit de gemeente verklaarde zich toen en daarna bereid om in geval van nood zijn kosterstaken waar te nemen. Dit tot grote dankbaarheid van Ab en zijn vrouw.
De Doopsgezinde Gemeente van Ouddorp
De kerk van het kostersduo Jobje en Ab heeft in Ouddorp oude papieren. Van ± 1620 tot aan het eind van de 19e eeuw vormden de doopsgezinden samen met de nog oudere Hervormde Gemeente de enige twee kerken van het dorp. Binnen de landelijke Doopsgezinde Broederschap neemt de Ouddorpse Gemeente een behoudende plaats in. Ab vertelt van bezoekers uit Friesland, die verwonderd zeiden: "Hier wordt nog gepreekt, het Woord nog verkondigd!" Dat is veelal ver te zoeken in het landelijk geheel. De Doopsgezinde Gemeente van Ouddorp is nu een veelkleurige gemeente. De kerkgangers komen overal vandaan, uit allerlei plaatsen op Flakkee, Voorne Putten en Schouwen- Duiveland, zelfs uit Middelburg. Ook uit allerlei kerkverbanden. De gastpredikers komen uit de doopsgezinden, PKN en vrijgemaakten. In de morgendienst ligt het aantal bezoekers op zo'n 250. De avonddiensten worden door beduidend minder mensen bezocht, ± 80. De kerk biedt plaats aan 280 mensen. Het aantal stoelen kan eventueel uitgebreid worden met de aangrenzende ruimtes.
Volgens Ab is het hoofddoel van zijn gemeente: mensen in aanraking brengen met het evangelie. Men mag binnenkomen zoals men is. De Doopsgezinde Gemeente van Ouddorp wil een kerk zijn zonder drempels. Een belangrijk onderdeel is het gebed. Al 32 jaar komt elke maandagavond zo'n 5 à 10 gemeenteleden in de pastoraatskamer bijeen om met elkaar de noden van de gemeente, de kerk, de wereld en de individuele mens in het gebed op te dragen. De laatste jaren komen daartoe ook elke maandagmiddag enkele vrouwen in de pastoraatskamer bij elkaar.
Bijzondere diensten
Eens per jaar worden na catechese en belijdenis een aantal volwassenen gedoopt door onderdompeling. Dat gebeurt in een groot bassin dat zich voor in de kerk onder het podium bevindt en voor die gelegenheid geopend wordt. Voor de koster is dit extra werk. Het bassin heeft een inhoud van 800 liter en het water moet op temperatuur gehouden worden. Er is een speciale leiding voor aangelegd.
In 1988 is ds. Smink in de zomermaanden begonnen met Duitstalige diensten te beleggen voor de vele Duitse toeristen. Daarvan wordt veel gebruik gemaakt, hoewel de jongere generatie Duitsers niet zo trouw meer is. De christelijke feestdagen zorgen ook voor bijzondere diensten, vooral rond advent en kerst.
Tastbare herinneringen
In het prachtige gebouwencomplex van de Doopsgezinde Gemeente herinneren nog enkele voorwerpen aan het oude schuilkerkje aan de Weststraat, waaraan vooral de ouderen nog zulke goede herinneringen hebben. In de hal prijkt de eeuwenoude ijzeren kluis-kist, prachtig bewerkt met verschillende ornamenten, een echt pronkstuk! In de kluis bevinden zich nog de daar gebruikte zilveren Avondmaalsbekers. Op de Avondmaalstafel voorin de kerk ligt de oude kanselStatenbijbel, gebruikt in vervlogen tijden…
