Oorlogsmonumenten op Goeree-Overflakkee (slot)
Monument in voormalig schoolgebouw
GOEREE-OVERFLAKKEE – Oorlogen zijn diep ingrijpende gebeurtenissen en laten altijd sporen na. Onder andere in de vorm van monumenten. Ook op ons eiland zijn er verschillende te vinden. In deze serie komen bekende én onbekende oorlogsmonumenten van over heel het eiland aan bod. Vandaag het achtste en tevens laatste deel in de serie: de plaquette in de hal van de voormalige RGO te Middelharnis.
Door Erwin Guijt
Maar weinig mensen weten af van het bestaan van een plaquette in de RGO Scholengemeenschap. Door zijn geringe grootte valt het ook niet erg op. Vanuit de paperassen in het gemeentearchief bestaan er geen verwijzingen naar. Ook in een boekje uitgegeven ter ere van het 50-jarig jubileum van de school wordt het monument niet genoemd. Toch valt er wel degelijk iets te vertellen over deze plaquette.
Lesrooster sabbat
Het monument herinnert aan een oud-leraar en elf oud-leerlingen die tijdens de oorlog zijn omgekomen. Op de plaquette staat de volgende tekst: 'Wij gedenken H.A.C. Denier Van de Gon, J.A. Verolme, J.C. Smits, S.I. Hammelburg, P.L. Slis, W.K. van Driel, D. Sieling, A.W. van Hemert, L. Slager, J. den Hollander, P. Thielman, W.H. Smits, gevallen in 1940-'45.'
Naast hun namen is er op de plaquette een neerzittende man met gebogen hoofd te zien. Hij rouwt om de slachtoffers, waarvan er verschillende van Joodse origine waren. Van de 41 leerlingen die in 1917 op school kwamen, waren er drie Joods. Tot de wegvoering in de oorlog zouden er daar nog zeven bijkomen. In het schoolarchief bevindt zich nog een brief van de moeder van Simon Hammelburg, waarin ze de school bedankt voor het aanpassen van het lesrooster op de sabbat, zodat Simon daardoor geen hoofdvak hoefde te missen.
Bijltjesclub
In de oorlog waren er niet bepaald goede leeromstandigheden op het eiland. Zeker niet in de laatste twee oorlogsjaren, toen het licht werd afgesloten en de cv niet kon branden. Leerlingen zaten dan met hun winterjas aan in de banken en mochten 's middags vroeg naar huis. Desondanks werd er alles in het werk gesteld om het onderwijs voortgang te doen vinden. Verschillende aantekeningen in het schoolarchief vertellen daar iets over.
In maart 1942 vraagt de directeur of iemand iets bekend is van het bestaan van een bijltjesclub onder leerlingen, naar aanleiding van een door een inspecteur gestelde vraag. Niemand geeft een bevestigend antwoord, waardoor de directeur in zijn mening gesterkt wordt dat er weer eens gelasterd wordt. Er zijn in de oorlogstijd namelijk wel meer spanningen tussen de school en de bezetters, wegens anonieme klachten die binnenkomen.
Jeugdstorm
In juni 1943 is er een eindexamenvergadering. Kandidaat Sieling heeft zijn schriftelijk examen prachtig gemaakt, ondanks het feit dat hij negen maanden in gijzeling heeft gezeten. In november 1944 wordt er geen oudermiddag gehouden in verband met een rijwielvordering. In december datzelfde jaar wordt er door het schoolbestuur bij iemand thuis vergaderd, omdat de school zelf is bezet door het Duitse leger. En in juni 1945 wordt er door de voorzitter op de lerarenvergadering verteld dat er leerlingen hun einddiploma geweigerd kan worden op grond van 'gedragingen tijdens de bezetting'. Zo is er een leerlinge die korte tijd lid is geweest van de Jeugdstorm. Of zij haar diploma uiteindelijk heeft gekregen, verzwijgen de notulen.
Waalsdorpervlakte
Wel kreeg de school op 9 juli 1949 bericht van het Rode Kruis dat oud-leerlinge Leentje Slager in 1943 te Sobibor was vergast. Ook het verhaal van J.A. Verolme is bekend: Jacob Arij Verolme was een bekende verzetsstrijder op het eiland. Hij kwam uit Nieuwe-Tonge en studeerde theologie. Al spoedig kwam hij in het verzet terecht, waaraan hij actief deelnam. In november 1944 werd hij opgepakt toen hij met iemand in contact kwam die geschaduwd werd door de SD. Nog diezelfde maand werd hij gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte. Hij weigerde iets los te laten over zijn medewerkers: 'Beroof mij van het leven, maar mijn vrienden verraden, nooit!' Zijn vrouw was in verwachting van hun tweede kind. Na de oorlog werd zijn lichaam gevonden en werd hij in december 1946 herbegraven in Nieuwe-Tonge. Bij zijn graf vindt ieder jaar de Dodenherdenking plaats.
De uiteindelijke plaquette in de RGO Scholengemeenschap werd in 1967 in de hal van het oude hoofdgebouw onthuld. Hierop ontbreken overigens nog twee Joodse oud-leerlingen: Leonie Cohen en Samuël Haagens, beiden geboren in 1902. Ook zij kwamen om. In totaal wordt geschat dat er ongeveer 55 miljoen mensen zijn omgekomen in de Tweede Wereldoorlog, waarvan zes miljoen van Joodse origine. Ieder jaar worden deze verschrikkingen herdacht op 4 mei.
Opdat wij niet vergeten.
Kader: Gebruikte bronnen voor deze serie
Traces of War
Stichting WO2GO
Nationaal Comité 4 en 5 mei
D. Hoogzand, 'Blijvend Gedenken'
Streekarchief gemeente Goeree-Overflakkee
J. Boomsma en J. Verseput, 'Verdrinkend Land'
