De kernen op Goeree-Overflakkee (9): Ooltgensplaat
'Bouw honderd huizen en geef ondernemers de ruimte, dan blijft De Plaet leefbaar'
OOLTGENSPLAAT – Hoe kijk je van een afstand naar Ooltgensplaat? Als dat geïsoleerde dorp, waar je nooit zomaar langskomt maar doelbewust naartoe moet rijden, over die lange Langeweg? Of als een centraal gelegen locatie – dicht bij Rotterdam, Roosendaal en Bergen op Zoom, niet ver van Antwerpen – met enkele kroonjuwelen – het oude raadhuis en, even buiten het dorp, Fort Prins Frederik – en een actieve dorpsgemeenschap?
Tekst: Kees van Rixoort, foto's: Lars Jacobusse
Brabander Piet van de Ree woont al vijftig jaar in De Plaet. Hij ging in 1968 als ambtenaar werken in het gemeentehuis van de gemeente Oostflakkee. Dat stond toen nog in Ooltgensplaat: het zeventiende-eeuwse oude raadhuis. Later vond hij een andere werkkring bij waterschappen, eerst in Middelharnis en later in de Hoeksche Waard, maar hij bleef gewoon in Ooltgensplaat wonen. Van de Ree kwam in de lokale politiek terecht en schopte het drie keer tot wethouder. Momenteel is hij nog actief als bestuurder van verschillende maatschappelijke organisaties.
Ons kent ons
Toen Van de Ree in 1968 als ambtenaar aan de slag ging, maakte hij kennis met de wethouder. Hij had gehoord dat die De Beer heette, maar algauw bleek dat de naam van de wethouder heel anders was: De Vos. "Iedereen had een bijnaam. Het was ons kent ons. Het was in het begin best moeilijk om daar 'doorheen' te komen. Je blijft een overkanter. Nee, nu heb ik daar geen last meer van. Het hangt wel van je eigen houding af. Als je begrip hebt en je aanpast, dan heb je hier weinig last. Maar je moet niet je auto gaan staan wassen op zondag… Dat is onaangepast."
Voor de landelijke Nederlandse Hervormde kerk deed Van de Ree sociaal onderzoek op Goeree-Overflakkee. Daaruit bleek dat de geïsoleerde ligging, de beperkte contacten met de buitenwereld en de rampen die het eiland overkwam leidden tot een min of meer naar binnen gerichte houding bij de bevolking. "Dat is wel minder geworden", zegt hij nu, "maar voor een deel geldt dat nog. Door die naar binnen gerichte houding werd er altijd met een zekere afstand naar nieuwkomers gekeken."
Zeepfabriek
Nieuwkomers kwamen er om in het onderwijs of, zoals Piet van de Ree, bij de overheid te komen werken. Verder was er weinig werkgelegenheid op Goeree-Overflakkee. "Je had hier alleen de zeepfabriek. En de zaadhandel van Hobbel, ook zo'n fenomeen. Er was nog veel middenstand. De winkels draaiden dankzij de protectie: je kreeg duidelijke aanbevelingen om bij bepaalde winkels te kopen. In de crisisjaren had bijvoorbeeld de bakker kredietfaciliteiten voor arme gezinnen, waardoor er stevige banden waren opgebouwd tussen winkel en klanten."
Hij had niet het idee zo lang in De Plaet te blijven wonen. Maar het gebeurde toch, door het opgaan in het verenigingsleven, de politiek, de kerk, de scouting. En door een promotieprogramma op te zetten voor de 'witlofclub'. "We hebben nog witlofhapjes uitgedeeld op beurzen in Duitsland."
"Het dorp is niet veranderd, maar ik ben veranderd. Ik heb me opengesteld voor de gemeenschap. Gemeenschapsopbouw, dat heeft me altijd geïnteresseerd: hoe maak je van een woonplaats een gemeenschap…", zegt Piet van de Ree na een halve eeuw woonervaring in het dorp.
"Het grootste voordeel van De Plaet? De gemeenschapszin, het sociale gedrag." Hij noemt de jaarlijkse straatbarbecue in de Voorstraat, waar hij en zijn vrouw ooit de jongste bewoners waren en nu tot de oudste behoren. "Zo leer je iedereen goed kennen. We zien als bij iemand de gordijnen dicht blijven. Feest of ellende, je bent bij elkaar betrokken. Alleen de allerjongste bewoners houden de boot af."
Zelfvoorzienend
Dat is een van de zorgen. Een andere zorg is dat er betrekkelijk veel mensen met een laag inkomen in Ooltgensplaat wonen en dat er relatief goedkope woningen staan. Wie wat anders zoekt trekt weg. "Dat heeft zijn weerslag op het verenigingsleven, de middenstand, de kerk. Gelukkig hebben we nog een supermarkt, maar als er dertig gezinnen vertrekken, is het gebeurd. Dat geldt ook voor de voetbalclub of de kerk. Ooltgensplaat balanceert op de rand van zelfvoorzienend of niet. Het is van belang om daar zorg aan te besteden en om de gemeenschap uit te breiden."
"Een actief beleid creëert kansen voor de jeugd. Op Flakkee wonen de beste en hardste werkers, maar ze zijn slecht opgeleid of krijgen een opleiding ver van huis. Wie procesoperator wil worden, moet in Brielle naar school. Weet je hoelang je onderweg bent van Ooltgensplaat naar Brielle?" Haal meer beroepsonderwijs naar het eiland, zegt Van de Ree, die ook van mening is dat de betrokkenheid vanuit Middelharnis, de gemeente, bij het reilen en zeilen van het dorp voor verbetering vatbaar is.
Oké, nog een nadeel van wonen in De Plaet. "Als je vervoersafhankelijk bent, dan is het lastig. Hoewel er een tijd is geweest dat je op zondag en 's avonds helemaal niet met de bus mee kon. Aan de andere kant: we rijden gerust een oude vrouw uit het dorp naar het ziekenhuis. En zo zijn er misschien nog wel honderd in De Plaet die dat doen. Draagt elkanders lasten, noemden ze dat vroeger."
Piet van de Ree wil niet meer weg uit Ooltgensplaat, dat ook nog eens is gelegen nabij prachtige in het kader van de Deltawerken aangelegde natuur. "Mijn rapportcijfer ligt in de buurt van een negen. Ik zou zo één, twee, drie niet weten waar ik anders zou willen wonen."
Financieel dienstverlener Richard de Vos is geboren en getogen in De Plaet. Hij komt uit op een negen, nee, een achtenhalf. "Ach, er is overal wel wat. Maar als ik hier op het eiland kijk, zou ik niet weten waarvoor ik Ooltgensplaat zou willen inruilen."
Overkant
Hij beschrijft het dorp als volgt: "Enerzijds een dorp waar de echte Plaetenaar woont, werkt en recreëert. Anderzijds zie je de laatste tientallen jaren vanaf de overkant interesse voor De Plaet als woondorp. De ligging is goed: je bent zo in Rotterdam, Roosendaal, Breda, Antwerpen… Er is een categorie die hier alleen komt wonen; die zie je verder niet op het dorp. Maar er is gelukkig ook een categorie die zich mengt in het verenigingsleven en aansluiting vindt."
De Vos denkt dat het dorp gediend is met een visie op de toekomst. Daarin zou in ieder geval plaats moeten zijn voor de bouw van nieuwe woningen. "Zo veel nieuwbouw hebben we de laatste tijd niet gehad. Ja, achttien appartementen bij het multifunctioneel centrum. Een aanwinst, maar ik zou meer stappen willen maken op het gebied van woningbouw. Dat trekt jeugd aan, nieuwe mensen met nieuwe ideeën en dat is goed voor bijvoorbeeld het verenigingsleven."
Naast woningbouw zou er meer ruimte moeten komen voor plaatselijke ondernemers, vindt De Vos. "Als zij iets willen opbouwen in of bij het dorp, zegt de gemeente: Kom maar naar Oude-Tonge. Ik zeg: geef die tien of vijftien bedrijven de ruimte in Ooltgensplaat. En bouw honderd huizen. Dan blijft de leefbaarheid op niveau."
Duitse kentekens
De Plaet heeft veel te bieden. De Vos noemt voorzieningen als de supermarkt, het multifunctioneel centrum, het gezondheidscentrum, een evenement als Events, waarmee Ooltgensplaat op de kaart is gezet, Oeltgendag… Pareltjes als het oude raadhuis en het fort, waar in zijn jeugd mensen kwamen recreëren vanuit Den Haag, Rotterdam en zelfs Duitsland. "Op vrijdagmiddag zag je verscheidene Duitse kentekens in het dorp." Hij is benieuwd naar hoe deze parel zich verder zal ontwikkelen.
Het ons kent ons dat Piet van de Ree noemde: Richard de Vos denkt dat het minder is geworden. "Maar dat is ook inherent aan de tijd van vandaag. Mensen zijn drukker met sociale media dan met het maken van fysieke afspraken." Ja, ook in Ooltgensplaat.
'Een open dorp'
"Eerlijk en recht voor z'n raap. Een open dorp, relatief jong." Dat trof het nog jonge gemeenteraadslid Simon van der Tang aan, toen hij bijna zes jaar geleden in Ooltgensplaat kwam wonen. "Als je zelf wil integreren, dan kan dat hier zeker. Aan jou de keus hoe en wat."
Van der Tang vindt dat er voldoende te doen is voor jongeren. "Ik heb mijzelf nooit verveeld. Mijn vriendengroep woont grotendeels hier, dus dat is makkelijk afspreken. Daarnaast ben ik jarenlang lid geweest van de jeugdvereniging van de kerk, dat geeft ook een mooie invulling. Ik kan natuurlijk niet voor iedereen praten, maar voor anderen heb je de voetbal, 's zomers het strandje, en een mooi opgeknapt centrum. Als je even rijdt zit je zo in Willemstad, Rotterdam of Breda."
Zijn er leeftijdgenoten die weg willen uit Ooltgensplaat? Of juist dolgraag willen blijven? "Beide. Er zijn er die hier zijn opgegroeid, op het eiland werken en met veel plezier hier willen blijven. Er zijn er ook die verhuizen, bijvoorbeeld omdat ze trouwen of voor werk. Zelf hoef ik hier niet per se weg."
Van der Tang noemt zijn woonplaats een mooie forensenwoonplek met standaardvoorzieningen, die langzaamaan komt bovendrijven door de aandacht voor de as kerk-haven en het fort in het verlengde daarvan.
Ooltgensplaat, feiten
Aantal inwoners: per 1 januari 2018: 2.703
Multifunctioneel centrum
Gezondheidscentrum
Supermarkt
Slager
Horeca
Naaimachinehandel
Koekjesfabriek
Twee basisscholen
Vier kerken: hervormde gemeente, hersteld hervormde gemeente, gereformeerde kerk, gereformeerde gemeente
