Overleven in Berlijn, een stad in puin
Er is inmiddels veel geschreven over de dagen kort na de capitulatie van het Duitse leger in 1945. Paul Dowswell kiest een interessante invalshoek om de eerste maanden na de val van het Derde Rijk te beschrijven vanuit het perspectief van een groep zwerfjongeren. Britten, Amerikanen en Russen namen de stad over en chaos heerste in de verwoeste straten van de stad. Er was gebrek aan de meest elementaire levensbehoeften. Veel kinderen waren door de ongeorganiseerde strijd aan het einde van de oorlog en door de zware bombardementen op de stad hun ouders uit het oog verloren. Groepen kinderen zwierven onder de meest barre omstandigheden door de straten, op zoek naar voedsel en onderdak.
De zestienjarige Otto zorgt samen met Helene voor vier jongere kinderen: zijn broertje Ulrich, de tweeling Klaus en Erich en de achtjarige Hanna. De groep vindt onderdak in de kelder van een ziekenhuis en wacht, sommigen tegen beter weten in, op een mogelijk weerzien met hun ouders.
Weerwolven
In de groep heerst verschil van mening. Ulrich ziet zijn groepsgenoten als landverraders en zoekt aansluiting bij de Weerwolven, een guerrilla-eenheid ontstaan uit de voormalige Hitlerjugend. Tijdens de dagelijkse strooptochten op zoek naar voedsel valt Ulrich op bij een voortvluchtige nazi-officier. De officier houdt de kinderen in de gaten en begint Ulrich te isoleren van de groep. Ulrich voelt zich als oud Hitlerjugend-lid nog steeds aangesproken door de nazi-idealen en ziet in deze man een lichtend voorbeeld. Hij knapt allerlei handeltjes op de zwarte markt op voor de officier en van de winst willen ze guerrilla-acties in de stad uitvoeren. Ulrich beraamt in het geheim een aanslag op een overwinningsparade van de Britten en de Amerikanen.
Intussen nemen de zorgen in de groep toe. Elke dag is een strijd om te overleven. Rivaliserende bendes gewapende zwerfjongeren maken elkaar op een gewelddadige manier voedsel en kleding afhandig. Overal in de stad zijn nog explosieven aanwezig en dat maakt het leven op straat extra gevaarlijk.
Overlevingsmechanisme
Hanna wordt op een dag vermist en Otto raakt levensgevaarlijk gewond. De groep komt in aanraking met een arts die penicilline kan verstrekken aan Otto. Het middel kan zijn leven redden, maar zijn broer moet hier een groot en levensgevaarlijk offer voor brengen. Is hij hiertoe bereid?
Vriendschap en overleven in barre omstandigheden zijn de hoofdthema's in de nieuwste pennenvrucht van historicus Paul Dowswell. Met vlotte pen brengt hij de verschrikkingen van het naoorlogse Berlijn dicht bij de lezer. Ondanks het ieder voor zich, een overlevingsmechanisme dat zijn werk deed in de zwaar verwoeste miljoenenstad, wordt in dit goed gedocumenteerde verhaal toch iets zichtbaar van wat onderlinge liefde vermag.
Indoctrinatie
Vanuit het perspectief van jongeren, een kenmerk van de boeken van Dowswell, wordt duidelijk wat zich van mei tot september 1945 afspeelde in de straten van Berlijn. De verschrikkingen van de oorlog worden soms expliciet beschreven en ondanks dat het verhaal positief eindigt, zijn de ontberingen en uiteindelijk ook gevoelige verliezen deze groep kinderen niet voorbijgegaan. Dowswell toont de grote gevaren van indoctrinatie bij jongeren, in dit geval de verheerlijking van het nazi-gedachtegoed via deelname aan de Hitlerjugend.
Eerder verscheen van de hand van Dowswell onder meer '11 november'. Vanuit het perspectief van drie jonge soldaten uit drie verschillende landen wordt de laatste dag van de Eerste Wereldoorlog beschreven. Eveneens de moeite waard.
Wolfskinderen
Overleven is geen kinderspel
2018, uitgeverij Callenbach
288 blz., € 15,99
ISBN 9789029 727082