Leven als gasten en vreemdelingen
'Leven als gasten en vreemdelingen', Tertullianus en de Christenen in de vroege Kerk, door ds. P. den Ouden. Ds. P. den Ouden (1964) is predikant van de Hersteld Hervormde gemeente te Katwijk. De cover zet in met een krachtige uitspraak van deze kerkvader: Christenen hebben niet het meest te duchten van vervolgingen, maar van aardsgezindheid. Hij houdt ons een spiegel voor.
Al rond 200 na Chr. zag Tertullianus met teleurstelling de wereldgelijkvormigheid de Vroege Kerk binnensluipen. Hij voerde een pleidooi om een christendom te hebben en te houden dat wars is van compromissen en niet zwicht voor druk van buiten.
Een kerk, die ondanks alles onvoorwaardelijk trouw wenst te blijven aan Jezus Christus. Christenen mogen en moeten niet leven volgens de wereld, maar vreemdeling op aarde zijn, aldus Tertullianus. Hij stelt de vraag: 'wat heeft Jeruzalem te maken met Athene?' Wie Christen wil zijn, moet rekenen op lijden en verdrukking. Dat is trouwens een Bijbelse opvatting.
Zijn boek Apologeticum is een verdediging van de christenen en het christelijk geloof tegenover een heidens, onkundig publiek. De citaten worden door de schrijver voorzien van een aantal inleidingen. Op deze manier laat ds. Den Ouden zien hoe verrassend actueel en leerzaam dit geschrift uit de Vroege Kerk is.
In de inleiding gaat de auteur in op de persoon van Tertullianus en de inhoud van zijn Apologeticum (verweerschrift). De oorspronkelijke naam van Tertullianus is Quintus Septimius Florens. Hij groeide op in Carthago, het huidige Tunesië, in een heidens gezin. Zijn vader was een Romeinse officier in het leger. In Rome kreeg hij een gedegen opleiding in retorica (welsprekendheid). Vervolgens was hij enkele jaren advocaat. Toen hij later terugzag op zijn jeugdjaren, schaamde hij zich diep. Hij beschuldigt zichzelf van losbandigheid en zedeloosheid. Hij was een hartstochtelijk toeschouwer bij de spelen in het amfitheater en bij het rennen in het circus, en hij genoot van de zedeloze voorstellingen in het theater.
Zijn overgang (ong. 193) tot het christendom was de grote gebeurtenis in zijn leven. Hij omschreef die als volgt: 'Ik was blind, beroofd van het licht des Heere, en kende geen andere god dan de natuur'.
De standvastigheid en geloofsmoed van de christenen in de vervolging, de innerlijke rust waarmee zij de dood voor hun geloof aanvaardden, dit alles moet op Tertullianus een overweldigende indruk gemaakt hebben. Juist bij iemand als hij, die van nature tot uitersten geneigd was en die ontvankelijk was voor het heroïsche. Van hem is de bekende uitspraak: 'Het bloed der martelaren is het zaad der kerk'. Hier horen we de ontroering van een eigen geestelijke ervaring doorklinken.
Ook de geestelijke rust en zekerheid van de christenen en hun hoge moraal voor zijn rusteloze geest en zijn voor lustgevoelige natuur als een veilige haven voorgekomen zijn.
Tertullianus had met zijn apologie een aantal doelen voor ogen:De beschuldigingen tegen de christenen ingebracht, weerleggenTegenover de aanklacht van atheïsme stelde hij de vroomheid van de christenenTegenover de laster van zedeloosheid hun strenge zedenTegenover het argument dat het christendom iets nieuws was, bewijst hij dat de eerste sporen teruggaan op Abraham en Mozes; toen was er van Griekse wijsbegeerte nog geen sprak.In de tweede plaats is zijn boek een bestrijding van het heidense geloof.Heidense goden waren door intriges en zedeloosheid volstrekt ongeloofwaardigMet argumenten van redelijkheid bewijs hij de waarheid en goddelijkheid van het christendom en de vreugde waarmee de martelaren de dood tegemoet gingen.
In 18 hoofdstukjes gaat ds. Den Ouden het boek van Tertullianus door:
Zonder redenen gehaat, God kennen in de natuur, God kennen in Zijn Woord, is de Bijbel betrouwbaar? Zijn christenen a-democratisch? Het echte christenleven, het christelijk gemeenteleven, de christelijke vreemdelingschap, christenen zijn een zegen voor de samenleving, heidenen zijn tot schade van de samenleving, de deugd van de kuisheid, de deugden van ootmoed en bescheidenheid, een radicale en scherpe tegenstelling, de Schrift als bron voor heidense wijsheid? De opstanding der doden, pleidooi voor het christelijk geloof, verdrukking in de wereld, 'het bloed er christenen is een zaad'.
Citaat…
Laten we hierbij bedenken dat ons alleen staan, dat lang niet altijd gemakkelijk is, in geen verhouding staat tot het laatste offer dat ontelbare christenen alle eeuwen door om Christus en Zijn belijdenis hebben gebracht. Laten we echter ook bidden om in moeilijke omstandigheden in het werk of op school een zoutend zout en een lichtend licht te zijn. Tot eer van God en tot heil van onze naaste.
U looft d' apostelschaar' in heerlijkheid o, Heer'!
Profeten, martelaars vermelden daar Uw eer!
Een lezenswaardig boekje, vanuit de Vroege Kerk naar de actualiteit van de 21e eeuw. Een uitgave van Den Hertog, onder ISBN nr. 9.789033128929, prijs € 12,50.