De kernen op Goeree-Overflakkee (8): Stellendam
Een dorp als een kruiswoordpuzzel
STELLENDAM – Hij was nog heel klein toen het water huishield in het dorp. Een beeld van februari 1953 moest hij opdoen uit de verhalen en uit de foto's die zijn moeder in een boek plakte. "Stellendam was toen heel anders", zegt Jaap van Veen. "Een klein dorpje met iets van tweeduizend inwoners. Daarna zijn er nieuwe wijken gekomen en met de komst van de Haringvlietsluizen is er verder aan het dorp gebouwd."
Tekst: Kees van Rixoort, foto's: Erwin Guijt
Het dorp was klein. "Je kende iedereen bij naam en toenaam", herinnert de geboren en getogen Stellendammer zich. "En er was veel middenstand. De Voorstraat: allemaal winkels. Hier, in de Meester Iman Caustraat, zat een aannemer, een kruidenierswinkel, een schoenmaker, een slagerij, een schilder, een mandenmaker… Allemaal detailhandel. Ondernemers en rijkere mensen reden in een auto. De rest zat op een fiets, een Solex of een Berini."
Jaap van Veen kwam in zijn jonge jaren graag bij het haventje. "Als je kon, zat je daar. We visten er op spiering. Je rookte er je eerste sigaret en dronk er je eerste biertje bij de vissers. De haven was een centrale plek in het dorp. Op de bietenkaai kwamen de paard-en-wagens en tractoren bieten lossen. Af en toe lag er een baggermolen in de haven. Toen de Deltawerken begonnen, waren er vletten van Rijkswaterstaat die naar het werkeiland voeren. Ik ben nog eens een keer meegevaren."
Overkanters
Stellendam was volgens Van Veen altijd al een dorp dat 'overkanters' gemakkelijk opnam. "Je ziet hier niet veel autochtonen. Door de Deltawerken en de toegenomen mobiliteit was er een toevloed van nieuwe bewoners. Opvallend is hoe soepel de Stellendammers daarmee omgaan. In andere kernen kan het anders zijn."
Hij verklaart die houding uit de ontstaansgeschiedenis van het dorp, die teruggaat tot de tweede helft van de achttiende eeuw. "Er woonden in die tijd polderwerkers en die kwamen overal vandaan. Toen is de acceptatie al ontstaan", aldus Van Veen, die voorheen als makelaar en nu nog als taxateur van woningen altijd veel onder de mensen komt.
Van de middenstand in het dorp is weinig over. "Dat is een landelijke ontwikkeling en heeft op zich niets met Stellendam te maken. Jammer is het wel. Vroeger had je de dorpskapper en die had duidelijk een sociale functie. Je hoorde er soms de meest bizarre verhalen. Dat is weg, maar Stellendam is wel een dorp met mogelijkheden. Je hebt de stranden en de natuur in de buurt, Hellevoetsluis en Middelharnis zijn dichtbij en in drie kwartier ben je in het centrum van Rotterdam. Stellendam heeft een levendig verenigingsleven: voetbal, tennis, een hele grote muziekvereniging, drie kerken die goed met elkaar omgaan – daar zie je die acceptatie weer. En het is hier veilig. Nee, je hoeft hier je fiets niet op slot te zetten…"
Uitstraling
Wat Jaap van Veen minder vindt is de uitstraling van het dorp. Mede daarom geeft hij zijn dorp niet meer dan een rapportcijfer 7. "Stellendam is niet heel mooi, er zijn veel mooiere dorpen op het eiland. Wat zou het goed zijn als het haventje weer een open verbinding naar het Haringvliet zou hebben. Dan krijg je daar meer leven, zoals vroeger. Verder hebben we veel saaie nieuwbouw uit de jaren zeventig in Stellendam. Ik zeg: gemeente, ga je eens verdiepen in architectuur, daar zou het dorp van kunnen opfleuren."
Een saaie woning uit de jaren zeventig was in ieder geval niet, wat Jim Middelburg en Annemiek de Kraauw naar Stellendam trok. Ze kochten in 2008 een woning in een nieuwbouwproject aan de rand van de oude kern. Ruim negen maanden geleden verhuisden ze naar een grotere woning. In Stellendam.
Toen ze tien jaar geleden vanuit Hellevoetsluis naar Stellendam kwamen, was het vooral het nieuwbouwproject dat hen enthousiast maakt. "Van Stellendam wisten we weinig. We stonden er open in en dachten: we gaan ervoor. Als we niet kunnen aarden, kijken we uit naar wat anders. Maar we hadden het direct naar onze zin. Je hoort weleens dat de mensen stug zijn hier, maar dat hebben we niet zo ervaren", vertellen Jim en Annemiek, die inmiddels een gezin met twee kinderen hebben opgebouwd. "Stellendam is gemêleerd, men is hier erg van leven en laten leven, terwijl men ook naar elkaar omkijkt."
Wat behalve het huis en de aantrekkelijke prijs daarvan meespeelde bij het besluit om naar Goeree-Overflakkee te verhuizen, was de nabijheid van goed surfwater – Jim doet aan golfsurfen – en het prettige vooruitzicht om lekker rustig te wonen en afstand te kunnen nemen van de drukte. Dat de verwachtingen zijn uitgekomen, blijkt wel uit het rapportcijfer dat het stel voor Stellendam overheeft: een 9. "We zouden niet anders willen, zeker niet nu we kinderen hebben. Die kunnen hier heerlijk buiten spelen."
Enthousiasme
Zij had nog enige twijfels, tien jaar geleden, vooral vanwege het sociale leven dat ze in Hellevoetsluis zou moeten achterlaten. Die twijfel is weg en inmiddels is het enthousiasme over de nieuwe woonomgeving zo groot, dat ook familieleden en collega's naar Stellendam verhuizen of dat overwegen.
Over de voorzieningen in Stellendam zijn Jim en Annemiek best te spreken. Ze noemen de drie basisscholen, de supermarkt, de kinderopvang, medische voorzieningen, het zwembad, het actieve verenigingsleven. "Je ziet ook wat gebeuren. In de Voorstraat is er horeca bijgekomen en er is ook een kapsalon geopend." De sportfaciliteiten zijn eveneens op niveau, maar bijvoorbeeld een sportschool zou Stellendam volgens beide docenten lichamelijke opvoeding niet misstaan. Dat is dan ook meteen het enige 'minpuntje' dat ze kunnen bedenken.
Ook geboren en getogen Stellendammer Johan Jansen moet goed nadenken voordat hij met 'een nadeel' op de proppen komt: het ontbreken van een goede concertzaal. Jansen is voorzitter van fanfareorkest De Hoop en daar al bijna zijn hele leven actief. "Jammer dat het beste orkest van Nederland niet eens een concert kan geven op zijn eigen dorp."
Vroeger concerteerde De Hoop in de aula van de mavo in Stellendam, maar die voorziening is weg. Nu moeten liefhebbers van fanfaremuziek op niveau naar De Dorpstienden in Ouddorp voor een concert. Of bijvoorbeeld naar Enschede, waar De Hoop in december te bewonderen is.
Bosaanleg
De mavo is gesloopt en veel winkels zijn ook verdwenen uit het straatbeeld – Johan Jansen (1972) herinnert zich uit zijn jeugd nog een Voorstraat met veel middenstand. Desondanks is hij niet ontevreden over het voorzieningenniveau in het dorp. "We hebben een supermarkt, een bakker, horeca… Een slager zou fijn zijn, maar dat zo'n zaak er niet meer is, ligt vooral aan onszelf. We stappen maar wat makkelijk in de auto om ergens anders boodschappen te doen. Je zou plaatselijke ondernemers moeten steunen." Hij noemt ook het vitale verenigingsleven, het zwembad en het openbaar vervoer, dat je vanuit Stellendam alle richtingen uit kan helpen. "Dat is goed te doen." Aan de aanleg van het bos heeft hij als jonge jongen nog meegewerkt: tijdens Boomplantdag.
Jansen zegt erg gehecht te zijn aan Stellendam. "Ik zeg altijd: ik ben er geboren en ik ga er ook dood. Je hoort wel eens: het is een klein dorp en er is geen snars te beleven, maar het is ook maar net wat je zoekt. Iemand bood me eens aan om zijn bedrijf over te nemen, omdat hij geen opvolger had. Een leuk bedrijf, maar het stond wel in Limburg…"
Geen denken aan dus, De Hoop – "Er is maar één cluppie" – zou hij geen dag kunnen missen. Het dorp evenmin. "Je hebt hier geen echte sociale controle, maar we zorgen wel voor elkaar. Ik ken bijna iedereen in het dorp. Vergelijk dat eens met Rotterdam, waar je je eigen buren soms niet eens kent. Stellendam is ook een open dorp. Mensen die er van buiten komen wonen, hoeven weinig moeite te doen om ertussen te komen. En iedereen zegt hoi tegen elkaar."
Recht en strak
"Sommige mensen noemen Stellendam een kruiswoordpuzzel met al die rechte straten en haakse hoeken. Er is inderdaad maar één bocht in het dorp. Maar ik ken geen prachtiger dorp. Ik houd van recht en strak. Ik voel me hier als een vis in het water." Het zal dan ook niet verbazen dat Johan Jansen een dikke 9 voor zijn dorp overheeft. Een 10 geeft hij zodra er een concertzaal is. Dan is Stellendam uitmuntend.
Stellendam, feiten
Aantal inwoners: per 1 januari 2017: 3.475
Visafslag
Havens
Winkelcentrum met supermarkt
Bakker
Horeca
Dorpshuis
Drie basisscholen
Drie kerken: hervormde gemeente, hersteld hervormde gemeente, gereformeerde kerk
Huisartsenpraktijk
Fysiotherapie
Tandartspraktijk
