Jonge archivaris voelt zich thuis in Streekarchief
"Het archief is ons collectieve geheugen"
MIDDELHARNIS - Archieven klinken voor veel mensen misschien wat stoffig en saai. Als plekken met een overdaad aan stof waar oude, geleerde mannen rond schuifelen. Niets is echter minder waar. Marco Kuiper (32) is nog jong en werkt sinds januari 2017 voor het Streekarchief.
Tekst en foto: Erwin Guijt
Hoe kan het ook anders; het gesprek begint met de geschiedenis van het streekarchief. Dat bestaat sinds 2005. In 2013 werd het officieel onderdeel van de gemeente Goeree-Overflakkee. De archieven van de vier voormalige gemeenten kwamen hier samen, plus de archieven van het waterschap. Daarnaast zijn er ook nog particuliere archieven van kerken, verenigingen en stichtingen. In totaal is er meer dan drie kilometer aan archief, waarvan het oudste stuk ongeveer 600 jaar oud is.
Vishandelaren
Plaatsvervangend streekarchivaris Marco weet wel dat er meer dan 9000 boeken in de bibliotheek van het Streekarchief staan. Hij studeerde geschiedenis en deed onder andere onderzoek naar de visserij van Middelharnis in de 18e eeuw. Via zoeksystemen op de inventarissen van de verschillende archieven die hij aandeed, was het makkelijk zoeken op sleutelwoorden. "We zijn er druk mee bezig om hier ook zo'n systeem te krijgen. Zo willen we later dit jaar de inventarissen van het streekarchief digitaal doorzoekbaar maken. Nu zijn ruim 200 inventarissen via de site archieven.nl te vinden. Naast de inventarissen is er ook een uitgebreide kaartencollectie, waarop zichtbaar is hoe de dorpen - en het eiland - groeiden. Ook deze wil het archief op langere termijn ontsluiten voor een breder publiek.
Onderzoek in het archief kan best interessante dingen opleveren. Marco: "Voor mijn scriptie deed ik onderzoek naar de visserij van Middelharnis. Uit de stukken blijkt dat er een levendige (vis)handel met Engeland was. Met name tarbot werd verhandeld. Tijdens de Engelse Oorlogen ontstaat er natuurlijk behoorlijk wat wrijving tussen de twee landen. Ik vond hier brieven van vishandelaren uit Londen, waarin deze aangeven dat er maatregelen tegen de Nederlandse vissers zouden worden genomen. Zo van: dit gaat eraan komen, wat kunnen we hier tegen doen? Dat vind ik zo bijzonder, dat je zomaar een brief van ruim 250 jaar oud in je handen hebt, die niet aan jou gericht is, maar die je wel kunt lezen en waar je kennis van kunt nemen. Het toeval wil dat ik dit jaar naar Engeland ben geweest, en in de archieven daar kwam ik ook informatie tegen over de zojuist geschetste situatie. Dan grijpen de stukken heel mooi in op elkaar.''
Napoleon
Die stukken kunnen door inwoners van de gemeente geraadpleegd worden. Volgens Marco kun je de bezoekers grotendeels opdelen in twee groepen. Enerzijds komen er behoorlijk wat mensen vragen om bouwtekeningen. "Dan zijn ze aan het goede adres, want wij hebben hier de bouwdossiers tot en met 2012 liggen. Dan willen de mensen weten hoe hun huis er vroeger uitzag voordat ze het gaan verbouwen. Een collega zei wel eens dat je aan de hand van de hoeveelheid verzoeken kunt kijken hoe de economische situatie is. Je kunt merken dat het nu beter gaat dan een paar jaar terug.''
"De tweede groep bezoekers komt voor stamboomonderzoek. Sommige mensen snuffelen eigenlijk vrijwel zelfstandig in de stukken, bij anderen moet je er echt naast gaan zitten.'' Maar hoever kom je eigenlijk met je stamboomonderzoek? "Begin 19e eeuw heeft Napoleon de burgerlijke stand ingevoerd, voor die tijd moet je het vooral hebben van de kerkboeken. Tot zover is het nog wel goed te doen, voor die tijd wordt het wat lastiger. Maar tot eind 18e eeuw moet je bij het streekarchief makkelijk kunnen komen, mits je voorouders op het eiland woonden uiteraard.''
Collectieve geheugen
Nog vrij recent - zeker in termen van het streekarchief - was het archief nog in de media door opnamen van het programma Verborgen Verleden, waarin de wortels van eilander Richard Groenendijk werden uitgezocht. "Toen is er twee, drie maanden van tevoren een onderzoeker langs geweest die het voorwerk heeft verricht. Die heeft toen drie dagen zitten grasduinen in de documenten. Dat was erg leuk om aan mee te werken.''
Sinds 1 januari 2017 werkt Marco voltijds bij het streekarchief. "Tijdens mijn studie zat ik hier ook veel uit te zoeken tussen boeken, kaarten en mappen. Onderzoek doen in een archief is prachtig. Het is ons collectieve geheugen, herinneringen aan de voorgaande generaties die bewaard zijn gebleven. Mijn bachelor-onderzoek heb ik gedaan naar visserij in de Franse tijd. Daar was nog niet veel over geschreven. Toen kwam ik best veel ouder materiaal tegen. Mijn masterscriptie Maritieme Geschiedenis ging dus over de tijd daarvóór, de 18e eeuw dus. Omdat ik regelmatig bij het streekarchief kwam, ben ik er uiteindelijk ook gaan werken. Dat doe ik nu met veel plezier.''
Knagende muizen
Maar is het in het archief geen stoffige, oude boel? Nuchter: "Dat is maar net waar je eigen interesses liggen. In de archieven zijn prachtige verhalen die de moeite waard zijn om uitgeplozen te worden.'' Om dat te bewijzen gaat hij voor naar de beide archiefkluizen, waar een aangename koelte heerst. De ene rij dossiermappen volgt de andere op. Voor de zekerheid vraagt Marco aan de aanwezige Jan Both (streekarchivaris) hoe oud het oudste stuk is in de collectie. Zonder moment van aarzelen lepelt de laatste het ene na het andere jaartal op. "Oudste stukken zijn van 1438. We hebben ook nog een afschrift van de stadsrechten van Goedereede uit 1312, maar daarvan is het origineel verdwenen. Water (overstromingen) en vuur (stadsbranden) zijn niet bepaald bevorderlijk voor het archief, net zomin als knagende muizen.'' Gelukkig is er ook nog veel dat wél bewaard is gebleven en volgens beiden de moeite waard om door te snuffelen.
Contact & informatie
Tot 2013 was het streekarchief een gemeenschappelijke regeling, sinds 1 januari dat jaar is het officieel onderdeel van de gemeente Goeree-Overflakkee. Voor meer informatie en/of vragen: streekarchief@goeree-overflakkee.nl.
