Kosters van de Hersteld Hervormde Gemeente te Ouddorp: 'Als koster kun je het nooit iedereen naar de zin maken'
OUDDORP - We zitten in de hal van het prachtig gerenoveerde verenigingsgebouw 'Eben-Haëzer' aan de Preekhillaan. De gesprekspartners voor deze keer zijn koster C. van der Klooster en beheerder/koster K. Groeneveld. We luisteren naar kosters met passie voor hun werk en we komen onder de indruk van de diversiteit aan werkzaamheden van deze Ouddorpse kosters. Soms zijn ze letterlijk dag en nacht in de weer voor hùn kerk.
Tekst A.J. Nelis/Foto's Mirjam Nelis
De gemeente in een notendop
Het Kerkelijk Jaarboek 2018 van de Hersteld Hervormde Kerk vermeldt dat de HHG Ouddorp 2231 leden telt. Daarmee is het de grootste kerkelijke gemeente van ons eiland. Het kerkgebouw aan de Diependorst, waarin de gemeente sinds 26 juni 2013 samenkomt, telt volgens de kosters 1175 zitplaatsen. Een 'gewone' morgendienst wordt bezocht door zo'n 1050 kerkgangers. In de avonddiensten zijn dat er zo rond de 100 minder. Dit heeft onder andere te maken met de ouders van heel jonge kinderen, die 's morgens hun kind(eren) naar de oppasdienst brengen en daardoor dus gezamenlijk naar de kerk kunnen. 's Avonds blijft een van beiden dan bij de kinderen thuis. En dan is er natuurlijk nog de 'onzichtbare gemeente', de kerktelefoonluisteraars (± 350 aansluitingen) en degenen die in binnen- en buitenland meeluisteren via kerkdienstgemist.nl (± 150). De doordeweekse diensten, die het hele jaar door eenmaal in de 14 dagen op woensdagavond worden belegd, trekken ook bezoekers uit andere plaatsen en kerkverbanden.
Koster van drie verschillende locaties
C. van der Klooster, die zijn mails aan ons ondertekent met 'Kees koster', vertelt op ons verzoek over zijn kostersloopbaan. In 2003 volgde hij M. Tanis op als koster van de Dorpskerk. Hulpkosters waren destijds G. Pijl en C. Roos. Dat duurde tot februari 2010. Noodgedwongen moest de gemeente toen de oude dorpskerk opgeven als preekplaats. Dit was ook voor de koster een ingrijpende gebeurtenis. Vanaf 2004, het jaar van de droevige kerkscheuring, hadden de koster en zijn helpers alles genoteerd wat zij inkochten aan schoonmaakmiddelen en dergelijke. Op de dag van scheiding kon dus duidelijk aantoonbaar gemaakt worden wat meegenomen werd naar de nieuwe tijdelijke locatie voor de samenkomsten van de gemeente.
Dit werd het multifunctioneel gebouw 'Dorpstienden'. Er brak nu een heel drukke tijd aan voor de koster. Het beleggen van kerkdiensten in 'Dorpstienden' vereiste een totaal nieuwe organisatie. Destijds waren er nog twee preekplekken: de dorpskerk en verenigingsgebouw 'Eben-Haëzer'. Groeneveld en J. Klepper waren koster in 'Eben-Haëzer'. Met het samenkomen in Dorpstienden is de dienst in 'Eben-Haëzer' vervallen en is Klepper meegegaan als koster naar Dorpstienden. Groeneveld bleef in 'Eben-Haëzer' voor zondagsschool, etc. en viel zo nodig in als koster in Dorpstienden. 's Zaterdagsavonds werden stoelen klaargezet met een grote vrijwilligersploeg. De beheerder van Dorpstienden is voor ons altijd heel coulant geweest. We kregen de sleutel, werden de lichtknoppen gewezen en na de eerste tien diensten bijgewoond te hebben, kregen we het vertrouwen om als kosters het alles zelfstandig te doen. 's Zondagsmorgens was het eerste rondje het schoonmaken van de toiletten. Op een keer bleek na hevige regenval de vloer van de 'kerkzaal' blank te staan. En in een koude winter moesten er heteluchtkanonnen geplaatst worden om de temperatuur iets aangenamer te maken in de grote sportzaal. Dit heeft totaal drie jaar geduurd. Toen kon de huidige Eben-Haëzerkerk in gebruik genomen worden.
Primus inter pares (eerste onder zijn gelijken)
Hoewel Van der Klooster hoofdkoster is en dus hoofdverantwoordelijke, voelt hij zich niet boven de andere medewerkers staan. Het liefst doet hij alles in harmonieuze samenwerking met de anderen. Wel moet hìj soms de beslissing nemen, bijv. bij het onwel worden van een kerkganger is hij degene die beslist of er een ambulance opgeroepen moet worden of niet. Als daar geen goede afspraken over gemaakt zijn, dan komen er òf vijf òf geen ambulances, glimlacht de koster. In een kerkdienst zijn vier kosters actief: de hoofdkoster en drie hulpkosters. Ieder heeft zijn eigen taken en gedeelte. Dit is bij rooster geregeld en het wisselt per week, zodat bij verhindering van een koster de invaller precies weet wat moet gebeuren. 's Zondagsmorgens is Van der Klooster 8 uur in de kerk, bij warm weer nog eerder. Een kwartier later verschijnt Groeneveld en om half 9 arriveert de koster die voor de Psalmborden en de kansel zorgt. 'Preekstoel aan' betekent in het vakjargon van de kosters: airco aan, glaasje water of appelsap, katheder op de juiste hoogte, ventilator uit de achterkant standby.
Komt er een dominee van elders, dan krijgt deze donderdags of vrijdags een mailtje met vragen als: Welke psalmen laat u zingen? Wilt u koffie voor de dienst? Ook: Daar is voor u parkeergelegenheid. Er zijn sprekers die drie glazen water willen, één wil zelfs een literkan water erbij. De koster die koffie schenkt en serveert observeert de dominee op zijn lengte. Daarop wordt de hoogte van de katheder (elektrisch) ingesteld.
Stille wenken
Kosters hebben een dienende taak. Hun oplettendheid kan vervelende situaties voor anderen voorkomen. Wat te denken bijvoorbeeld van die mevrouw, die haar nieuwe hoed achterstevoren droeg met het prijskaartje er nog aan bungelend. Door een stille wenk van de koster bij binnenkomst kon hilariteit voorkomen worden. Of die kerkgangster die wellicht erg gehaast was en binnenkwam met de kleerhanger nog in de mantel. Soms kijken schrikogen de koster aan: hoed vergeten! Geen nood: de koster heeft op aanvraag reservehoeden en baretten bij de hand. Overigens wordt nooit iemand voor zoiets de toegang geweigerd. Anderzijds gebeurt het meermalen dat Van der Klooster voor aanvang van een drukbezochte dienst in vakantietijd voor bezoekers uitloopt om hen een plaats te wijzen. Voor gasten is dit een dankbare zaak. Voor de 'eigen mensen' is hij hiermee wat voorzichtiger geworden. Het is hem namelijk een paar keer overkomen dat hij een plek aanwees terwijl hem niemand meer volgde. Men had zichzelf al geholpen!
Geen ambt, maar toch…
Van der Klooster wijst er nadrukkelijk op dat hij niet alleen in dienst van de kerkvoogdij is. Hij heeft een hogere opvatting van het kosterschap. In zijn optiek is het kosterschap dan ook niet te vergelijken met bijvoorbeeld een conciërge of ceremoniemeester. Er zit voor hem een geestelijke kant aan. Hij mag voorwaarden scheppend bezig zijn voor het ordelijk verloop van de erediensten in het huis van God. Hij voelt zich dan ook geroepen tot deze taak, waarvan hij in afhankelijkheid van de Koning van de kerk naar zijn beste vermogen zich tracht te kwijten.
Beheerder en koster
Groeneveld, afkomstig uit Oud-Beijerland, is sinds 2005 beheerder van het verenigingsgebouw 'Eben-Haëzer' en tevens koster. Als koster had hij al bijna twee jaar ervaring bij de HHG te Oud-Beijerland. Alles wat in 'Eben-Haëzer' plaatsvindt, valt onder zijn verantwoordelijkheid, zo ook de oppasdienst op zondagmorgen en de zondagsschool, die aansluit op de morgendienst.
De samenwerking met Van der Klooster is intensiever dan met de andere kosters, maar is met allen prima! Groeneveld is de techneut van het kostersteam. Samen met de door de kerkvoogdij ingestelde technische commissie draagt hij zorg voor de geluidsinstallatie, preekopname, klimaatbeheersing, enz. Alles wordt digitaal gemeten en geregeld. Van der Klooster: 'Vroeger was het anders: besloegen de ramen, en gingen mensen geeuwen, dan moest er een deur of een raam open. Dat was graadmeter voor de koster.'
Slapen in de kerk
Twee keer per jaar houden de kosters en de 16 vrijwillige BHV'ers met de brandweer of EHBO en lotusslachtoffers oefeningen in en om het kerkgebouw. De kosters hebben ook eens in de twee jaar een training als BHV'er en voor reanimatie. De gebouwen zijn beveiligd met camera's en alarminstallatie. Zeker in een toeristenplaats zijn dit geen overbodige zaken. Overdag gaan Van der Klooster of Groeneveld bij een alarmmelding er alleen op af, maar na 23.00 uur altijd samen. Bij meerdere meldingen is standaard de politie erbij. Bij alarm gaan binnen en buiten automatisch alle lichten aan en het alarmsignaal blijft gaan. Camerabeelden kunnen worden teruggezien. Dit mag alleen de kerkvoogdij. Hiervoor is een eigen protocol opgesteld. Op onze vraag of er veel alarmmeldingen zijn, antwoordden koster en beheerder dat dit wel meevalt. Meestal vals alarm. Maar recent was het goed raak! Om 01.30 uur melding! Er bleek een tussendeur open te staan klapperen. Om 02.30 uur: Weer melding vanuit het kerkgebouw. Op een of andere manier was een buitendeur niet goed afgesloten. De alarmcentrale had meerdere meldingen vanuit het gebouw gekregen. Bij komst en onderzoek van de politie, trof men op de galerij een slapende toerist aan. Bij ondervraging bleek dat hij na een ruzie met zijn vrouw op de camping naar huis wilde, maar de bus gemist had aan de Stationsweg en onderdak zocht. Dat kreeg hij de rest van de nacht in de cel!
Hecht team
Slotconclusie van beiden: Als koster kun je het nooit iedereen naar de zin maken (ook 's nachts niet). Hoewel je niet immuun voor kritiek wordt, kun je je ook niet alles aantrekken. We zoeken een middenweg! Daarbij is de onderlinge samenwerking en verstandhouding met elkaar en BHV'ers erg belangrijk. Dat zit bij de mannen van de Eben-Haëzerkerk wel goed. Ze doen hun werk graag en met passie. Eenstemmig klinkt het: 'We kunnen lezen en schrijven met elkaar!'
