Met Ooggetuigen van de Watersnood is Battenoord plaats van herinnering
BATTENOORD – Ooggetuigen van de Watersnood. Die waren aanwezig bij de officiële opening van de permanente landschapstentoonstelling met diezelfde titel in en rond Battenoord. De opening door gedeputeerde Rik Janssen en Anne-Karin Guijt, voorzitter van de dorpsraad van Nieuwe-Tonge, vond vrijdag 25 mei plaats onder een stralende hemel. Totaal ander weer dan op 1 februari 1953, zoals enkele sprekers opmerkten.
Tekst: Kees van Rixoort
De landschapstentoonstelling is een wandelroute van 3,3 kilometer, te beginnen op de dijk van Battenoord. Via de Klinkerlandse Zeedijk, de Sint Pietersweg, de Battenoordsedijk en de Havenweg keert de wandelaar terug in Battenoord. Onderweg komt hij of zij elf kunstzinnig vormgegeven zuiltjes tegen. Daarin zijn de portretten van de ooggetuigen verwerkt, van wie de verhalen aldaar te horen zijn.
Het zijn verhalen die ooggetuigen in 1953 op verzoek van burgemeester Chris van Hofwegen aan het papier toevertrouwden. Daarnaast: verhalen van kinderen die de ramp meemaakten en het verhaal van een vliegenier die op maandag 2 februari 1953 een verkenningstocht uitvoerde boven het ondergelopen Goeree-Overflakkee.
In bijzijn van onder andere de ooggetuigen onthulden Rik Janssen en Anne-Karin Guijt het bij de landschapstentoonstelling behorende themabord nabij het haventje van Battenoord. Daarvoor hadden diverse sprekers het belang van Ooggetuigen van de Watersnood al van diverse kanten belicht in de recreatiezaal van camping De Grevelingen.
Blijvend gedenken
De herinnering aan de Watersnoodramp levend houden en doorgeven aan nieuwe generaties – dat is de rode draad die in de verschillende toespraken naar voren kwam. "De Ramp heeft enorme gaten geslagen in onze gemeenschap", zei Anne-Karin Guijt. "Veel personen hebben geworsteld met het water en ervan verloren: negentig in Nieuwe-Tonge en Battenoord. Het is belangrijk om de getuigenissen over de Rampnacht door te vertellen en zo levend te houden voor het nageslacht."
Wethouder Daan Markwat, die een dag eerder de portefeuille erfgoed had overgenomen van Gerrit de Jong, had het over het belang van "blijvend gedenken" in een tijd, 65 jaar na de Ramp, dat het aantal ooggetuigen afneemt. "De Watersnood was een grote natuurramp met veel slachtoffers. De dorpen waren in diepe rouw gedompeld en de verslagenheid was groot. De gevolgen zijn tot op de dag van vandaag voelbaar." Markwat zei ook dat de verwerking niet altijd optimaal is geweest en dat de zichtbare en tastbare herinneringen in het landschap aangeven dat waterveiligheid belangrijk is en blijft.
Waterveiligheid
Op dat laatste punt, waterveiligheid, ging ook heemraad Leo van Gelder (waterschap Hollandse Delta) in. "Als ergens het belang van waterveiligheid duidelijk is, dan is het wel hier, in Battenoord", aldus de heemraad, die het water in navolging van de zestiende-eeuwse waterbouwkundige Andries Vierlingh vergeleek met een briesende leeuw.
Van Gelder zei blij te zijn met de verhalen van de ooggetuigen en prees initiatiefnemer Willem van der Ham voor het feit dat hij die verhalen aan de vergetelheid heeft weten te ontrukken in een boek, de landschapstentoonstelling, een app en een film. "Betere ambassadeurs voor het werk van het waterschap zijn er niet dan die ooggetuigen", aldus de heemraad, die de stijgende zeespiegel en de gevolgen daarvan aanstipte, evenals de ambitie van de gemeente Goeree-Overflakkee om het eiland energieneutraal te maken, wat minder CO2-uitstoot en minder zeespiegelrijzing tot gevolg heeft. "De grootste zaligheid zit in de hoogte van de dijk", haalde hij Andries Vierlingh tot slot van zijn bijdrage nog maar eens aan.
Stukje dijk
"Het is gelukt om Battenoord tot een plaats van herinnering te maken", zei Willem van der Ham. Volgens de schrijver van het boek Ooggetuigen van de Watersnood en initiatiefnemer van de tentoonstelling met dezelfde naam was de dijkdoorbraak bij Battenoord verantwoordelijk voor een groot aantal slachtoffers op Flakkee. "Dat moeten we een plaats geven, onder andere door mensen te laten beseffen wat hier is gebeurd. Als je hier rondloopt zie je dat niet…" Dat is dus met de landschapstentoonstelling permanent veranderd: de verhalen van elf ooggetuigen zijn gemarkeerd. Bovendien is een stukje dijk van toen – een beetje rommelig, je zou er zo voorbij lopen – nog aanwezig. Van der Ham riep de ooggetuigen naar voren en bedankte ze voor hun verhalen, die uiteraard emoties met zich meebrachten en in sommige gevallen zelfs tot een vorm van verwerking van de traumatische gebeurtenissen hadden geleid.
Bijzonder was de aanwezigheid van de dochter van burgemeester Chris van Hofwegen. Zij deelde haar herinneringen aan de man die weinig sprak, maar zijn verantwoordelijkheid kende en zeer betrokken was bij de burgers van zijn gemeente. "Hij is later burgemeester van Sliedrecht en Gouda geworden, maar Nieuwe-Tonge was voor hem het belangrijkst." Waarop er voor het eerder door oud-juwelier Huissen geopperde idee om de Verbindingsdijk om te dopen in Burgemeester Van Hofwegendijk extra steun klonk.
Erfgoedlijn
Rond de onthulling van het themabord zei gedeputeerde Rik Janssen dat hij zich nederig voelde na het aanhoren van zoveel indrukwekkende verhalen en de bijbehorende emoties. De rol van de provincie in Ooggetuigen van de Watersnood is subsidiegever, benadrukte hij, evenals het gegeven dat het om geld gaat van de gemeenschap. Ook hij benoemde het grote belang van blijvend herinneren. Hij zei voorts dat dergelijke projecten niet te realiseren zijn zonder de inzet van vrijwilligers. Die bedankte hij dan ook.
Ooggetuigen van de Watersnood is een project van de Erfgoedlijn Goeree-Overflakkee en is mede mogelijk gemaakt door onder andere de provincie Zuid-Holland, de gemeente Goeree-Overflakkee, het waterschap Hollandse Delta en de VEERO.