De Tien van Renesse: verzetsmannen die eindigden aan de strop
ZIERIKZEE – Het ophangen van de 'Tien van Renesse' op 10 december 1944 is een van de ergste oorlogsmisdaden van de Duitsers in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Nog jaarlijks worden de 'Tien van Renesse' herdacht. Wat ging er aan dit drama vooraf? Wie verraadde hen? Waarom ging het mis? En wat gebeurde er met de gedupeerde gezinnen? Journaliste en schrijfster Ellen De Vriend heeft de gebeurtenissen gereconstrueerd aan de hand van getuigenverhoren, archiefstukken en gesprekken met nabestaanden en betrokkenen. Het resultaat is het boek De Tien van Renesse. De presentatie was op 19 april in het Stadhuismuseum in Zierikzee.
Door Kees van Rixoort
Volgens de uitgever, Karakter, is De Tien van Renesse een helder en aangrijpend relaas, waaruit duidelijk blijkt dat de oorlog niet alleen voor mensen van toen verstrekkende gevolgen had, maar ook voor de nabestaanden. Ellen De Vriend vertelt het waargebeurde, dramatische verhaal dat we nooit mogen vergeten.
Inhoud
Leen Jonker en Tannetje van Wouwe trouwen op 15 december 1939 in Brouwershaven op Schouwen-Duiveland. Dan breekt de Tweede Wereldoorlog uit en gaat Leen in het verzet. Na vier lange jaren onderdrukt te zijn door de Duitsers wenst hij een beter leven voor zijn gezin en wil hij vrij zijn. Samen met zijn broer en een aantal Engelse piloten en verzetsmensen wil hij ontsnappen van het geïsoleerd liggende eiland om op het vijf kilometer verderop gelegen Noord-Beveland geallieerden te gaan helpen.
De negen mannen van Schouwen-Duiveland en een Armeense officier werden tijdens hun vluchtpoging op de dijk bij Zierikzee opgepakt door de Duitsers, zwaar gemarteld en naar Ouddorp gevaren op Goeree-Overflakkee. De Armeen wist overboord te springen en te ontsnappen. Ellen De Vriend schrijft: "Daar strompelden de Zeeuwen van boord. In een vrachtauto werden ze naar het twintig kilometer verderop gelegen Standgericht in Middelharnis gebracht, waar in het bureau van de Grenzpolizei op de Kaai het hoofdkwartier was van de Inselgruppenkommandant van Schouwen en Duiveland en Goeree-Overflakkee. Ze kwamen daar rond elf uur in de avond aan en direct werd er begonnen met de zogenaamde berechting."
Even verderop in het boek: "De tien Zeeuwse mannen, inclusief de zwaargewonde Kees Lazonder, werden op last van de Inselkommandant van de Duitse Wehrmacht ter dood veroordeeld. Het vonnis zou voltrokken worden door de strop."
Vergeten
Vanwege de berechting in Middelharnis is het boek van Ellen De Vriend ook interessant voor lezers op Goeree-Overflakkee. Volgens de schrijfster is het boek sowieso de moeite waard voor mensen buiten Zeeland. "Dat weet ik wel zeker. Veel mensen weten niet wat er in de oorlog is gebeurd op Schouwen-Duiveland en Goeree-Overflakkee. Dat Schouwen-Duiveland eigenlijk vergeten is, terwijl de rest van Zeeland in november 1944 al werd bevrijd. Dat Schouwen-Duiveland half onder water is gezet en zelfs pas op 7 mei (in plaats van 5 mei) werd bevrijd van de Duitsers."
Hoe bent u op het idee gekomen om De Tien van Renesse te schrijven?
"Ik hoorde voor het eerst over de Tien van Renesse omdat er een documentaire over werd gemaakt. Ik ben gaan zoeken naar informatie en bleef me verbazen over het verhaal. Omdat de documentaire de zoektocht was van de zoons van de 'Tien' wilde ik het verhaal vertellen van de verzetslieden, de vaders, zelf. Hoe ze in het verzet terecht zijn gekomen, wat ze voor werk deden, hoe de samenwerking verliep. Het waren gewone mannen: metselaars, timmerlieden, politieagenten. Veelal mannen uit gereformeerde kring die zich inzetten voor de vrijheid. Het verhaal greep me aan. Ik zocht contact met de familieleden van de 'Tien' en zette Leen en Tannetje Jonker met hun gezin centraal in het boek. Hun drie zoons Cor, Leendert en Mario en dochter Will hebben meegelezen en zijn nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van mijn boek. Ook met Daan Lazonder, de zoon van de gemeentesecretaris van Renesse Kees Lazonder (een van de 'Tien') had ik regelmatig contact en met heel veel andere familieleden van de mannen. Lazonder was als enige zwaargewond toen ze op de dijk bij Zierikzee werden gesnapt door een Duitse patrouille. Ze hebben hem eerst voor dood achtergelaten in de nacht."
Hoe is de ontvangst van het boek tot nog toe?
"De Tien van Renesse is tot nu toe erg goed ontvangen. De boeken vliegen de winkels uit in voornamelijk Zierikzee, Haamstede en Goes. Op de rest heb ik niet altijd zicht. Maar ook landelijk is er veel interesse voor dit bijzondere verhaal."
Zijn er plannen voor een volgend boek?
"Ik schrijf altijd en heb zeker nog plannen voor een non-fictie boek en een nieuwe thriller. Maar dat doe ik naast mijn werk als journalist en boekrecensent. Dus de ene keer heb ik er meer tijd voor dan de andere dag."
Ellen De Vriend, geboren en getogen in Vlissingen, is werkzaam als journalist voor kranten en magazines, voornamelijk in Zeeland. Ze schrijft sinds 1998 reisboeken, verhalenbundels en Zeeuwse thrillers. Na de thrillers Bitterzoet (mei 2013), Young-adult Crush (oktober 2014), Vermist (mei 2016) en Geruisloos (mei 2017) verscheen in februari van dit jaar de thriller De erfgename.
De Tien van Renesse
Ellen De Vriend
Prijs: € 19,99
ISBN: 978 90 452 1527 3
Paperback, met zwart-wit fotokatern, 256 pagina's
Ook verkrijgbaar als e-book: ISBN 978 90 452 1537 2
De Tien van Renesse
1. Menke Koos van der Beek (26), politieagent Zierikzee en de leider van de groep
2. Joost Pieter Jonker (42), metselaar en aannemer in Haamstede
3. Leendert Marie Jonker (29), metselaar opperman in Haamstede
4. Johannis Oudkerk (44), timmerman in Renesse
5. Jan Andreas Verhoeff (33), schilder in Brouwershaven
6. Marcus Pieter Machiel van der Klooster (32), landbouwer in Brouwershaven
7. Iman Marinus van der Bijl (30), landbouwer in Zonnemaire
8. Willem Maarten Boot (24), ambtenaar gemeentesecretarie Renesse
9. Adriaan Martijn Padmos (25), timmermansknecht in Renesse
10. Jork Mikiniejan, Armeense soldaat, sprong overboord toen ze naar Goeree voeren, later dood gevonden
11. Kees Lazonder (31), gemeentesecretaris Renesse en waarnemend burgemeester, was ernstig gewond en werd opgehangen toen de andere negen mannen al begraven waren
