Kunstzinnige herinnering aan nooddijk, symbool van onverzettelijkheid Flakkee
DIRKSLAND – Van februari 1944 tot het eind van de Tweede Wereldoorlog stond een groot deel van Goeree-Overflakkee onder water. Sommelsdijk, Middelharnis en Dirksland bleven droog. Een inderhaast opgeworpen nooddijk bood bescherming. Ter herinnering komt er een stukje nooddijk terug aan de Philipshoofjesweg in Dirksland. Dit op initiatief van Stichting WO2GO, die het verleden van Goeree-Overflakkee tijdens de Tweede Wereldoorlog bestudeert en levend houdt, met subsidie van de provincie Zuid-Holland in het kader van de Erfgoedlijn Goeree-Overflakkee.
Door Kees van Rixoort; foto's Jaap Reedijk
In februari 1944 staken de Duitsers de dijken door en kwam 12.000 hectare vruchtbare landbouwgrond onder een laag water van 30 tot 60 centimeter te staan. Dit om onder andere het landen van geallieerde vliegtuigen en parachutisten te voorkomen. De inundatie had verstrekkende gevolgen. Het land bracht geen aardappelen, graan, tarwe en andere producten meer voort, wat de voedselvoorziening uiteraard niet ten goede kwam. De schaarste nam toe en leidde uiteindelijk, mede door andere redenen, tot de Hongerwinter, die vooral de stedelijke bevolking trof.
Evacuatie
Daarnaast had de inundatie van Flakkee tot gevolg dat veel mensen de benen moesten nemen naar een evacuatieadres. Daar kwam nog bij dat de bekendmaking kort voor het onder water zetten kwam, zodat de evacuatie ook nog holderdebolder plaatsvond. De Flakkeese bevolking waaierde uit over het hele land. De Ramp van 1953 kende veel meer slachtoffers, maar ook door de inundatie, die meer dan een jaar duurde, kwamen eilanders om. Iemand die uit handen van de Duitsers wilde blijven en een kind in Middelharnis, naast geëvacueerden die om het leven kwamen door oorlogsgeweld.
De Duitsers gaven de eilanders de gelegenheid om een nooddijk te maken om een gedeelte van het eiland droog te houden. De dijk moest binnen een week aangelegd zijn, dat wel. De bezetter dacht dat dit toch niet zou lukken, maar door heel hard te werken was de ruim 7 km lange dijk in een week klaar. Hij liep van waar nu de rotonde bij Het Rondeel ligt langs de zuidkant van Middelharnis, haaks op het Marietjespad (dat gedeeltelijk achter de dijk kwam te liggen), richting Sommelsdijk en de 'bospaadjes', langs de Oudelandsedijk en – met een onderbreking – langs de watertoren naar Dirksland, waar de dijk via de Geldersedijk en waar nu de laatste nieuwbouwwijk is doorliep over het huidige schoolplein van De Inktvis en de velden van DVV'09 naar de Maannezee en de Oranjelaan, om vanaf dat punt met de trambaan mee te buigen richting Melissant. Middelharnis, Sommelsdijk, Dirksland en Melissant bleven droog, evenals de plaatsen ten westen daarvan, waar de Atlantikwall hét verdedigingsmiddel van de Duitsers was.
Volgens Stichting WO2GO staat de nooddijk symbool voor de onverzettelijkheid en saamhorigheid van de eilandbewoners in hun strijd tegen het water en de Duitse bezetter. In ieder geval kon Goeree-Overflakkee door deze verhoging in het landschap nog wat landbouwproducten voortbrengen, bleef het trammetje rijden en kwam de stroomvoorziening niet in gevaar. Ook de Oostmoerpolder (onder Stad aan 't Haringvliet) en de polder Oude Plaat (tussen Dirksland en Sommelsdijk) bleven droog. De eerste omdat er geschut stond.
Verdrinkend Land
WO2GO heeft het inundatieproject Verdrinkend Land gedoopt, naar de titel van het boek dat de gebroeders Boomsma vlak na de oorlog lieten verschijnen en dat rijk geïllustreerd is met foto's van ondergelopen dorpen en akkers.
Op tien plaatsen in het destijds geïnundeerde gebied komen emaillen borden met informatie en foto's van de Boomsma's en fotograaf De Man uit Dirksland, naast luchtfoto's die de geallieerden eind 1944 maakten. De borden komen op 'meerpalen', die ook aangeven hoe hoog het water stond. Het weeghuisje in Stad aan 't Haringvliet, dat recent een flinke opknapbeurt heeft ondergaan, is straks een informatiepunt over de inundatie op Goeree-Overflakkee.
Een ander onderdeel van Verdrinkend Land is een tweetal fietsroutes door het 'natte gebied'. Foto's en verhaal komen tot de fietser of automobilist via een interactieve app of via een boekje. Er komen twee routes: een westelijke en een oostelijke. Verder is er een lespakket voor de groepen 7 en 8 van de basisscholen op Goeree-Overflakkee in de maak: 'Plons!' Ook komt er een website: www.verdrinkendland.nl.
Nooddijk
Het stukje nooddijk dat ter herinnering aan toen terugkeert in Dirksland, komt in het plantsoen voor de Victoriahal. In die hal presenteerden Dennis Notenboom, voorzitter van WO2GO, en kunstenaar Jaap Reedijk op woensdagavond 11 april het ontwerp. Het is een dijkje van circa anderhalve meter hoog met daarin verwerkt een bank in een golvende vorm. De bank is bedoeld om op te zitten of om van af te glijden. "Een plek om te zitten en een plek om te spelen", zei Reedijk.
Bij het kunstwerk komen klinkers in een blauwgrijze kleur, met een golfpatroon. Uiteraard verwijzen die, net als de golfvorm van de bank, naar de inundatie. Tegen de nooddijk, die 's avonds subtiel verlicht zal zijn, komt aan de zijkant het logo van Verdrinkend Land. Het logo is ontleend aan een foto van Dirkslander Piet de Man met een fiets bij de nooddijk tijdens de Tweede Wereldoorlog. De foto is gemaakt door zijn vader.
De kunstzinnige nooddijk, die de omwonenden goedkeurend ontvingen tijdens de bijeenkomst in 'de Vic', moet 31 juli 2018 klaar zijn.
Voor het project 'Verdrinkend Land' is onder meer subsidie beschikbaar vanuit de Erfgoedlijn Goeree-Overflakkee, die inzet op het behouden, verbeteren en beleefbaar maken van het cultuurhistorisch erfgoed op het eiland dat een link heef met het thema 'Leven met water'.
