Ideeën genoeg voor de watertoren
DIRKSLAND – Met een watertoren kun je van alles doen. Er zijn er die nu galerie, woonhuis, kantoor, hotel of restaurant zijn, of uitkijktoren. Voor de watertoren van Dirksland, voorheen Sommelsdijk, die nu een beetje staat te verkommeren, zijn ook allerlei ideeën. Dat blijkt uit de bijeenkomst die de gemeente Goeree-Overflakkee en de dorpsraad van Dirksland hielden op de dag na Pasen. Heel wat bewoners van het dorp hadden gehoor gegeven aan de oproep om in De Schakel inspiratie op te doen en mee te denken over de toekomst van het markante bouwwerk.
Door Kees van Rixoort
Bij de gemeente Goeree-Overflakkee zijn eerder al diverse ideeën gedropt. Er is interesse in de watertoren kenbaar gemaakt en er zijn zelfs potentiële kopers. "Wat wij eerst wilden doen is de staat en de waarde van de watertoren bepalen en de mogelijkheden van herbestemming onderzoeken", zei Mathijs Witte, erfgoedambtenaar van de gemeente. "Vanavond willen wij van u horen wat de toren voor u betekent en wat voor ideeën u heeft voor herbestemming. De gemeente zal zeker luisteren." Volgens Witte is de tijd goed om iets te doen met het bouwwerk: "Het economisch tij zit mee en er gebeurt veel op het eiland."
Sober en elegant
Om inspiratie op te doen kregen de aanwezigen heel wat watertorens met een nieuwe bestemming te zien, zelfs van over de grens met Duitsland. Henk van der Veen, oprichter van de Nederlandse Watertoren Stichting, noemde de succesfactoren voor herbestemming. Ook zei hij dat het nooit eenvoudig is om een watertoren een nieuwe toekomst te geven. "Zo'n toren is alleen bedoeld om water te herbergen. Het kost veel geld en fantasie om er iets anders mee te doen." Dat zal voor het 62,5 meter hoge Rijksmonument bij Dirksland ("een van de allergrootste in Nederland") niet anders zijn. Van der Veen kwalificeerde de betonnen watertoren met bakstenen mantel als sober en elegant, gezegend met een mooi silhouet.
De succesfactoren dan. Van der Veen bepaalde ze na een groot aantal hergebruikte watertorens onderzocht te hebben, met behulp van een aantal promovendi van de TU Delft. Belangrijke succesfactoren zijn: een aantrekkelijke verschijning ("hier in het vlakke landschap is de toren over bijna het hele eiland te zien") en een bevlogen individu of actiegroep die als motor van de herbestemming fungeert.
Van grootschalige ontwikkelingen in de omgeving kan een watertoren profiteren, evenals van een ruimtelijke inpassing. Van der Veen noemde in dit verband de watertoren in Oost-Souburg, die nu een atelier is en omgeven door een parkachtig gebied die ook als expositieruimte dient. Is een toren een monument, dan is de kwaliteit vastgesteld en is het gemakkelijker om financiering te vinden.
Een watertoren met woningen voor machinisten, zoals in Dordrecht, is vrij gemakkelijk om te bouwen tot een hotel. Andere torens nodigen weer uit tot het creëren van een uitkijkpunt, soms met een sculpturale trap. In sommige gevallen is een minimumaanpak zinvol en soms, als herbestemming niet mogelijk is, rest de optie van conserveren.
Ik bin thuus
Na deze verruiming van de blik op watertorens, konden de aanwezigen hun fantasie de vrije loop laten gaan. Wat men van de watertoren vindt is duidelijk: een landmark, herkenningspunt, hart van het eiland, 'we zijn er weer' en 'ik bin thuus'. Ideeën kwamen in volle veelvuldigheid los: trouwlocatie, café, McDonald's, escape room, museum, bioscoop, plek voor huiskamerconcerten of voor sociale activiteiten voor alle leeftijden. Er zou een klimwand in mogen komen. De toren zou kunnen dienen als trainingsobject voor de brandweer, of voor kamerverhuur. "Behoud voor de bewoners", was een duidelijk statement.
Alle ideeën gaan mee naar het gemeentehuis. "Nu gaan we het onderzoek starten en kijken wat er echt mogelijk is", zei Mathijs Witte. "We houden u op de hoogte." Het onderzoek naar de haalbaarheid van herbestemming van de Dirkslandse watertoren wordt uitgevoerd door Stichting BOEi (Nationale Maatschappij tot Behoud, Ontwikkeling en Exploitatie van Industrieel Erfgoed).
Volgens Pepijn van de Pijll onderzoekt BOEi of waardevol cultureel erfgoed te behouden is door herbestemming. En of er inkomsten te genereren zijn om het object in stand te houden. "Wij kijken naar de markt en de omgeving en de bouwkundige, architectonische, cultuurhistorische en financiële aspecten."
Daarna volgt de selectie van een kansrijk scenario. Of er straks gegeten en gedronken kan worden in de watertoren, of getrouwd, of geklommen, of vergaderd, of van muziek genoten, of naar films gekeken, of meegedaan aan activiteiten? Dat moeten de Dirkslanders en andere eilanders nog even afwachten. Het huidige eigendom van de gemeente kan overigens ook nog veranderen in privé-eigendom.