Getijdencentrale in de Brouwersdam:
"Nu hét moment om door te pakken!"
Tegelijk met de bekendmaking van het nieuws dat het Rijk 75 miljoen euro investeert in een doorlaat in de Brouwersdam, om het Grevelingenmeer weer van zuurstofrijk water te voorzien zodat de natuur zich daar kan herstellen, gaan de gedachten meteen naar dat andere project dat voor de Brouwersdam al jarenlang in ontwikkeling is: de aanleg van een getijdencentrale. Betekent de 75 miljoen die het Rijk nu beschikbaar stelt ook dat voor de getijdencentrale een deur opengaat, of sneller opengaat? We vroegen het aan Ferdinand Dees, directeur van BT Projects, een belangrijke speler op de Nederlandse markt wanneer het om getijdenenergie gaat. Ook de voorbereiding van de getijdencentrale in de Brouwersdam staat op Dees' naam. En wat hem betreft kan vandaag nog de aanneemovereenkomst worden ondertekend om morgen al met de werkzaamheden te beginnen.
Door Hans Villerius
Maar zo vlot zal het naar alle waarschijnlijkheid niet gaan. Momenteel heerst de gedachte nog om pas na de oplevering van de doorlaat in de Brouwersdam, in 2024 verwacht, te bezien in hoeverre er mogelijkheden zijn hier ook een getijdencentrale in aan te brengen. Voor Ferdinand Dees is die gedachte eigenlijk onverdraaglijk. "Dit zou betekenen dat eerst de doorlaat wordt gerealiseerd en pas daarna wordt gekeken in hoeverre er ook een getijdencentrale in kan worden gebouwd. Het nodige onderzoek daarnaar ís al gedaan, drie conferenties zijn er intussen al over belegd en er ís al vastgesteld dat de getijdencentrale er daadwerkelijk kan komen. Brussel omarmt het plan en heeft er de financiering voor, gebruikmakend van de markt. Er hoeft niet meer worden gewacht, integendeel. Het is nú hét moment, een gouden kans, om door te pakken en met elkaar rond de tafel te gaan om beide projecten in elkaar te schuiven en tegelijkertijd te realiseren. Die kans heb je maar één keer en dat is nú! Wanneer je aanleg van een getijdencentrale voor je uit blijft schuiven, zal het daarna veel moeizamer tot stand gaan komen én veel meer kosten, terwijl je je dure geld maar één keer uit kunt geven. Geef daarom nú het mandaat!", pleit Dees, "en laat ons aanschuiven bij de plannen, zodat het maken van de doorlaat en het realiseren van de getijdencentrale kunnen worden geïntegreerd. Tijd en investering worden dan vele malen efficiënter besteed."
Technology Center
Dees verwijst naar een andere locatie in de regio, waar eveneens twee plannen op stapel stonden. Het ene is inmiddels gerealiseerd en betreft de Flakkeese Spuisluis, die na renovatie en aanpassing vorig jaar werd opgeleverd. Het andere is het Infotainment en Technology Center Grevelingendam dat Dees' bedrijf BT-Projects hier gaat realiseren. Het Technology Center is een centrum voor onderzoek op het gebied van getijdenenergie en de impact van het opwekken van getijdenenergie in de nabije onderwateromgeving. Het centrum krijgt drie testgoten waarin getijdenturbines met bijbehorende onderdelen kunnen worden getest, gecertificeerd en gedemonstreerd. Daarnaast komen er vier demonstratieturbines die beschikbaar kunnen worden gesteld aan onderwijs- en onderzoeksinstellingen. Wanneer testgoten van Technology Center niet door derden in gebruik zijn, zal daar eigen energie worden opgewekt. "Heel graag had ik dit gerealiseerd in samenhang met de renovatie van de Flakkeese Spuisluis", geeft Dees aan. "Het gebeurde echter niet. Met als gevolg dat wanneer ons bedrijf het Center hier gaat bouwen, volgende maand, we veel moeten gaan slopen van wat vorig jaar nog maar werd opgeleverd. Doodzonde! Precies zoiets zou je op de Brouwersdam krijgen wanneer realisering van doorlaat en getijdencentrale niet in elkaar worden geschoven."
Rendement
Een getijdencentrale maakt gebruik van de werking van eb en vloed om energie op te wekken. Net zoals de wieken van een windturbine in beweging worden gezet door de kracht van de wind, waardoor energie wordt opgewekt, kent ook een getijdencentrale een soort wieken die op de kracht van het stromende water in beweging worden gezet, om zo duurzame energie op te wekken. Bovengronds zie je niets van de centrale. Alle techniek zit ondergronds en in het water. De bouw van een getijdencentrale kost tussen de tachtig- en honderdvijftig miljoen euro, afhankelijk van het aantal turbines dat de centrale krijgt. Maar waarom is het nu zo belangrijk dat er een getijdencentrale komt?
"Een getijdencentrale in de Brouwersdam levert energie op voor twee provincies", legt Dees uit. "Dat is op zich al mooi, maar er zit nog een ander belang achter. Als het puur zou gaan om het meetbare rendement dat de investering in een getijdencentrale oplevert, hoef je zo'n centrale niet per se te bouwen, al draagt het natuurlijk wel bij aan de duurzaamheidsambities die er zijn. Maar er is óók een rendement dat zich minder goed laat meten maar dat er wel degelijk is en ongelooflijk belangrijk is! Je zet er als Nederland, net als dertig jaar geleden met de Deltawerken, voor de ogen van de hele wereld een icoonproject mee neer, een uniek staaltje van Nederlands kunnen, dat weer decennialang wereldwijde belangstelling trekt en waarmee Nederland met deze energie-expertise een plaats op de wereldmarkt verovert!"
Innovatiekracht
Overigens benadrukt Dees dat de 75 miljoen die het Rijk nu beschikbaar heeft gesteld op geen enkele wijze verband houdt met de plannen voor een getijdencentrale. "Dit kapitaal is puur bedoeld voor waterkwaliteitsverbetering van de Grevelingen. Wel zou het zo kunnen zijn dat door het maken van een doorlaat in de Brouwersdam meteen ook een deur opengaat om realisering van de getijdencentrale in de plannen mee te nemen. Dan moeten wel eerst alle overheden, tot op ministerieniveau toe, bereid zijn eraan mee te werken. Dat is nog altijd geen vanzelfsprekendheid."
Aan wethouder Arend-Jan van der Vlugt zal het niet liggen. Die staat er in ieder geval enthousiast tegenover. "Als er in de doorlaat ook een getijdencentrale wordt geplaatst, zou dat een belangrijke bijdrage leveren aan de realisatie van onze duurzaamheidsambities. De getijdencentrale zou wereldwijd een inspirerend voorbeeld kunnen zijn van duurzame innovatiekracht!"
Positief
De gemeente Goeree-Overflakkee is eveneens actief betrokken bij een getijdencentrale in de Brouwersdam en ziet die daar ook graag in gerealiseerd worden. We vroegen daarom wethouder Arend-Jan van der Vlugt om een reactie. "Ik sta er een stuk positiever in", zegt hij. "De gemeente Goeree-Overflakkee is zeer tevreden met de betrokkenheid van het Rijk en Ministeries bij de Grevelingen. Eerder was al 30 miljoen toegezegd en nu heeft het Rijk de ontbrekende 75 miljoen ook beschikbaar gesteld om getijde in de Grevelingen terug te brengen."
Nuancering
Dat de voorbereidingen van de getijdencentrale in de Brouwersdam op naam van Dees staan wordt door de wethouder genuanceerd. "De heer Dees is wel initiatiefnemer van het Technology Center in de Grevelingendam, maar de getijdencentrale in de Brouwersdam heeft tot nu toe al een geheel eigen traject achter de rug. Stuurgroep en projectgroep getijdencentrale Brouwersdam heeft in samenwerking met de commissie Van Lier-Lels de gehele MIRT-studie en een haalbaarheidsonderzoek doorlopen. Drijvende krachten daarbij zijn vanuit de provincie Zuid-Holland programmadirecteur Hans Kleij en van Rijkswaterstaat de heer Ben Spiering. De stuurgroep getijdencentrale Brouwersdam bestaat uit bestuurders van beide gemeenten, beide provincies en afgevaardigden van Rijkswaterstaat en de ministeries van Infrastructuur en Milieu en Economische Zaken. Deze stuurgroep is de bestuurlijke motor. Nu de doorlaat er komt zal deze stuurgroep het werk actief gaan voortzetten en frequenter bij elkaar gaan komen om het proces te begeleiden.
Gezamenlijke processen
Van der Vlugt beaamt dat het project in de Flakkeese Spuisluis wellicht niet geheel efficiënt is verlopen. "Daar is de spuisluis eerst door Rijkswaterstaat opgeknapt c.q. gerenoveerd en daarna is pas ruimte gegeven voor de aanleg van het testcentrum. Bij de Brouwersdam is dat proces anders verlopen. Hierbij wordt juist ingezet op het gezamenlijk op laten lopen van beide processen, dus van het maken van een doorbraak in de dam én het realiseren van een getijdencentrale. Zorgvuldigheid is geboden bij het bouwen in een waterkering en het toevoegen van een getijdencentrale. Dat kost tijd. Dit betekent niet dat er nu stilgezeten wordt, er zal juist nu op korte termijn met de grote bouwers overleg gevoerd moeten gaan worden om de financiële haalbaarheid van de getijdencentrale te onderzoeken. Technisch is het mogelijk!"
Vervolgonderzoek
"De vraag is nog", vervolgt Van der Vlugt, "hoe breed de doorlaat in de Brouwersdam moet worden, als er een getijdecentrale in gemaakt gaat worden. Bij het plaatsen van turbines is het nodig om een iets bredere doorlaat te realiseren. Nu wordt er gerekend met 140 meter."
De wethouder geeft verder aan dat er nog extra onderzoek gedaan zal worden naar de visvriendelijkheid. "De reeds uitgevoerde proeven en testen laten zien dat de vissen en zeehonden gewoon door de doorlaat kunnen zwemmen. Vrijwel zeker is dat dit geen problemen op zal leveren."
Vertrouwen
Van der Vlugt is het eens met Dees dat de getijdencentrale er nú in moet! En hij heeft daar ook alle vertrouwen in. "De twee ministers en Rijkswaterstaat gaven vorige week in Ouddorp aan dat ze positief staan tegenover de kans om realisering van de getijdencentrale te koppelen aan het maken van de doorlaat in de Brouwersdam. Zorgvuldig onderzoek is hierbij wel op z'n plaats, vandaar dat er twee jaar meer tijd wordt uitgetrokken voor de voorbereiding, bouw en oplevering van het totaal."
De wethouder is enthousiast over het besluit van de ministers. "Naast dat het een bijdrage levert aan de realisatie van de duurzaamheidsambities – ca. 30 Mw, voldoende om ca. 30.000 huishoudens van energie te voorzien – is de getijdencentrale ook een wereldwijd icoonproject als het gaat om weg- en waterbouw. Een voorbeeld van duurzame innovatiekracht!"
