Geschiedenis van gemotoriseerd verkeer op het eiland (3)

Garage Knöps: "Nooit meer naar Holland"

Landbouwer en loonwerker Pieter Knöps, die in juni 1890 vergunning kreeg om een vast opgestelde ''stoomdorschmachine'' op te richten in zijn schuur aan de Steeneweg in Middelharnis, was de man die moderne techniek introduceerde in de familie Knöps. In de loop van de jaren groeide Garage Knöps uit tot een bekend bedrijf op het eiland. Een duik in de geschiedenis van de eerste garage op Goeree-Overflakkee.

Pieter Knöps zijn zoon Jacob, geboren op 2 september 1860, was al vroeg gefascineerd door techniek. Negen jaar nadat de vast opgestelde stoomdorsmachine in gebruik was genomen, schafte Jacob tijdens de landbouwwerktuigen tentoonstelling in Middelharnis een Wintenberger & Fils petroleum dorschmachine aan. De machine bleek maar matig te presteren. Uit nader onderzoek van Pieter bleek dat de gemonteerde motor over te weinig kracht beschikte als er onder vollast gedorst moet worden. Door o.a. montage van een motor met dubbele kracht werd het probleem opgelost. Fabrikant Wintenberger voerde de door Knöps uitgevoerde verbeteringen door in hun verdere productie.

In de Maas en Scheldebode van 8 november 1901 viel daar over te lezen: ''De firma Van Minden te Haarlem mag van geluk spreken dat hare kooper de heer J. Knöps te Middelharnis iemand is die met een praktisch verstand begaafd, vele zoogen. Technici beschaamd, anders zou het er met hare motordorschmachine wel eens treurig uitgezien kunnen hebben.''

Handelaar

Inmiddels bleek Jacob, naast in vaders landbouw voetsporen te treden, en meer (landbouw) werktuigen handelaar te worden. ''Door gebrek aan maaiers'', zo schreef de Maas en Scheldebode op 24 juni 1904, ''nemen (paardgetrokken) maaimachines dat werk over. Door den heer Joh. Koese werd in een der laatste dagen, door bemiddeling van den heer Knöps te Middelharnis een nieuwe machine aangekocht die uitstekend voldoet, wat ook uit de aanvragen om dezelve te huren wel blijkt''

Op 14 maart 1902 werd bekendgemaakt dat Jb. Knöps ook was aangesteld als agent voor de in België vervaardigde Minerva motorrijwielen. In mei werd die advertentie nog een keer herhaald. Zoals reeds vermeld in de vorige aflevering werd op 19 januari 1906 kenteken H-214 uitgereikt aan Jacob Knöps. Vanaf dat moment vermelden de kranten, behalve een aantal bedrijfsongevallen met dorsmachines niet veel over de familie Knöps. Pas tijdens de opbloei periode na de Eerste Wereldoorlog kwam Jacob's zoon Willem, geboren 17 sept 1896, in beeld. Vooral als handelaar in landbouwmachines, maar ook in motorfietsen.

Vanaf het voorjaar van 1919 was er een samenwerkingsverband tussen Willem Knöps en dhr. L. Verkerke uit Middelharnis. Er was sprake van een officiële motorhandel in Middelharnis. Er waren diverse gebruikte motoren, maar ook nieuwe Indians op voorraad, banden, bougies, en andere onderdelen. Het kenteken H-214 afgegeven aan Jacob Knöps werd op 25 juni 1919 overgeschreven op naam van zoon Willem. Een half jaar later bood de firma Verkerke en Knöps een Amerikaanse Cleveland tractor te koop aan. De zaken gaan goed want in juni 1920 schreef de krant Onze Eilanden: ''Middelharnis - Onze gemeente is weer een eersteklas zaak rijker geworden. Door aankoop van het voormalig evangelisatielokaal in de Nieuwstraat, hebben de Heeren Verkerke & Knöps aldaar een flinke en ruime werk- en bergplaats voor alle soorten landbouwwerktuigen en motorfietsen geopend. Alles eerste klas. Voor den landbouwer, veehouder en handelsman zijn hier de onmisbare werktuigen en vervoermiddelen aanwezig. Wij raden dan ook een ieder van hen aan eens even een kijkje te nemen, daar zulks heusch wel de moeite waard is.''

Ondanks de goede zaken van Verkerke en Knöps boterde het toch niet tussen de heren. Per 1 juli 1921, zo gaf Willem Knöps aan, was dhr. L. Verkerke niet meer voor hem werkzaam. Eind van die maand pakte Knöps groots uit. In een advertentie getiteld: ''Nooit meer naar Holland'' gaf hij aan dat je niet meer van het eiland af hoefde om een auto of motorrijwiel te laten repareren. ''eenig adres op het eiland waar dat vakkundig geschied''. Er was een grote voorraad banden, motor- en auto-onderdelen. Tevens was Willem alleenvertegenwoordiger van Harley Davidson voor heel Goeree Overflakkee.

Eerste benzinepomp

Op 13 december 1924 maakten Burgemeester en Wethouders bekend dat ze toestemming hadden verleend aan Acetylena (Shell) om voor de garage van Knöps een ondergrondse benzinetank met bovengrondse aftapinrichting te plaatsen. Zo volgt spoedig een typische pomp die aan de bovenzijde afgewerkt was met kroonachtig ornament, het symbool van de Koninklijke Nederlandse Petroleum Maatschappij. Het was meteen de allereerste benzinepomp op het eiland. Dit type pomp was nog een handbediende zwengelpomp, maar dat was een hele verbetering ten opzichte van de 10 liter verzegelde statiegeld blikken die toen gebruikelijk waren. Op de pomp stelde men het aantal gewenste liters in waarna het zwengelen geblazen was. Bij het bereiken van de ingestelde liters kwam er geen benzine meer uit de slang. Omdat het aantal werkelijk geleverde liters nog al eens punt van discussie was kwam Shell later met een verbeterd type pomp waarbij de benzine eerst in 2 zichtbare vijf liter glazen werd gepompt om die vervolgens in de tank van de klant te hevelen.

Na al enige tijd hoofdagent voor Chevrolet te zijn volgde in 1926 het dealerschap voor Citroën. Dat lijkt niet langer dan tot in 1927 te duren. Onduidelijk is of het Chevrolet agentschap bleef gecontinueerd, maar toen in april 1929 de ingang van de garage naar de zijkant werd verplaatst, werd het adres Eendrachtstraat, omdat er inmiddels aan de Nieuwstraatkant een showroom was gebouwd. Een foto gemaakt rond die tijd toont behalve de Shell pomp duidelijk de Chevrolet gevelreclame aan. Vanwege de aanstaande elektrificatie van het eiland werd er, zoals door meerdere garages en smeden, ook een elektrotechnisch bureau opgericht, gerund door dhr Grashof.

Woonhuis

In september 1934 besluit Willem Knöps om boven op de bestaande garage een dubbel woonhuis te plaatsen, wat uiteindelijk tot op vandaag het beeld van dat punt in het dorp bepaalt. Tegelijkertijd met de woonhuisbouw op de etage verdwijnt de Shell pomp. Deze wordt voor eigen rekening vervangen door een elektrische Wayne Xacto pomp. Elektrisch dus en zodoende weer een primeur voor het eiland. De nieuwe ondergrondse tank bood plaats aan 6000 liter. De benzine kocht hij eerst op de vrije markt, later werd dit Esso.

Na de Tweede Wereldoorlog begon Knöps te handelen in auto's afkomstig uit de legersdump. Opslag daarvan vond plaats in de schuur aan de Steneweg, waar grootvader Pieter ooit was begonnen. Veel andere autoverkoop gebeurde er begin jaren vijftig maar moeizaam. Knöps had het Vauxhall en Bedford dealerschap, maar grote aantallen werden er toen niet verkocht.

Veel te vroeg overleed op 11 januari 1957 Willem Knöps op 60-jarige leeftijd. Dhr. Joh. Breen, die op dat moment slechts enkele weken in dienst was, werd enkele weken later benoemd tot bedrijfsleider. Onder leiding van dhr. Breen, maar zeker ook aangestuurd door de weduwe Knöps steeg het verkoopaantal tot 134 in 1965, ongetwijfeld ook door de populariteit van Opel waarvan men in 1959 dealer werd voor heel Goeree Overflakkee. De woningen boven de zaak waren inmiddels gedeeltelijk in gebruik als kantoor en de rest als monteurswoning.

De jaren van groei

Met de stijgende verkoopcijfers, een werkplaats van slechts 140 m2, en het ontbreken van een buitenterrein werd er al langer gezocht naar een betere locatie. Dit leidde uiteindelijk in april 1966 tot nieuwbouw en verhuizing, naar de Langeweg in Sommelsdijk. Ook was er nu plaats voor een flink tankstation. Tijdens de stroomstoring in oktober 1975 kon men met behulp van een aangepaste hometrainer de tank van uw auto vol fietsen.

De nieuwe garage, gecombineerd met de handelsgeest van Hans Breen, maakte al snel ook dit pand te klein en al vrij spoedig wordt er een showroom bijgebouwd. Veel meer hallen en activiteiten volgden, tot dat zelfs de bedrijfswoning in het midden van het bedrijf stond. Hans Breen werd in 1984 opgevolgd door Herman de Blok, die op zijn beurt en in de traditie van Knöps het bedrijf verder wist te laten expanderen. Meerdere filialen in Zeeland werden ook voorzien van het Knöps logo.

Op zijn top verkocht Garage Knöps vanuit Middelharnis rond de 1250 auto's per jaar, nieuw en gebruikt. Als in 2016 de activiteiten van het Knöps imperium worden verkocht, worden daarmee de ''roots'' van Flakkees oudste garagebedrijf afgesneden. Inmiddels was men qua brandstof wel weer teruggekeerd naar de Shell roots.

Bronnen en foto's:

Streekarchief Goeree Overflakkee
Krantenbank Zeeland
Archief Herman de Blok
Lenie van der Valk