Genezing door Zijn striemen
Calvijn heeft vaak uit het boek Jesaja gepreekt, dit Bijbelboek lag hem na aan het hart. Al tijdens zijn leven zijn deze zeven preken in drukvorm verschenen en breed verspreid. De illustratie op de omslag is van Francisco de Zubarán, Agnus Deï (1640) Het laat een gebonden lam zien. Vanzelf herinnert ons dat aan de offerdienst, maar tegelijk wijzen de offers in het Oude Testament heen naar het Lam Gods Dat de zonde der wereld wegneemt. Deze zeven preken over Jesaja 52: 13-15 en 53 zijn door de reformator uitgesproken aan het begin van het jaar 1558. Een zekere Conrad Badius zorgde dat ze gedrukt werden, al had Calvijn hem daar geen toestemming voor gegeven. Hij had ze specifiek gehouden voor zijn kudde in Genève. Toch wilde Badius dat deze rijke inhoud breder bekend zou worden en dat ook buiten Genève de rijkdom die deze preken bevatte, anderen daarin mochten delen.
De vertalers hebben ook een Ten Geleide geschreven: een korte schets hoe Calvijn aan zijn preekkeus kwam: op zondag preekte hij uit het Nieuwe Testament en doordeweeks uit het Oude Testament. Zijn principe was: 'lectio continua'. Een Bijbelboek werd vers voor vers, zin voor zin en soms zelfs woord voor woord uitgelegd, maar ook toegepast voor de hoorders. Dat er regelmatig herhalingen voorkomen, is gelegen in het feit dat Calvijn in herinnering riep, wat de vorige keer was besproken. Dit heeft alles te maken met zijn didactische inslag: hij wilde zijn hoorders iets leren en om hen dicht bij de preek te betrekken, stelde hij ook telkens vragen.
De vertalers hebben dankbaar gebruik gemaakt van de een uitgave in het modern Frans van de predikant Pierre Marcel (1910-1992). Deze predikant was trots op zijn afkomst van de vervolgde hugenoten. Hij wilde de erfenis van de Reformatie toegankelijk maken voor mensen in de twintigste eeuw. Hij ondervond dat het moeilijk was om goed te vertalen: enerzijds wilde hij Calvijn recht doen, maar aan de andere kant ook een goed leesbare tekst maken. De vertalers hebben dat bij deze uitgave ook ervaren. Lange zinnen zijn vervangen door kortere zinnen, archaïsch taalgebruik is zoveel mogelijk vermeden. Als zij het nodig vonden, hebben zij in een noot verantwoording afgelegd van een vertaalkeuze. De indeling met tussenkopjes hebben de vertalers overgenomen van ds. Marcel.
Calvijn gebruikt veelvuldig woorden als rechter, oordeel, schuldig verklaren, straf, vrijspraak. Zijn preken zijn doortrokken van juridische beeldspraak. Dat moeten wij niet vreemd te vinden, want hij was van huis uit jurist. Toch mogen we niet zeggen dat de reformator uit Genève een kalme, verstandelijke redenaar was, maar beslist een vurig prediker. Dat merken we het best als hij in één alinea zowel Gods vreselijke toorn als Zijn oneindige goedheid oproept. Tegelijk besefte Calvijn, dat een mens snel vervalt in oppervlakkigheid: 'Wij weten hoe nodig het is dat wij nederig gemaakt worden en steeds weer Gods toorn voelen' (zesde preek). Ook onze natuurlijke neiging tot ongeloof en het beter willen weten dan God komt telkens op pastorale wijze aan de orde: 'Wij zoeken altijd iets wat voor onze ogen aantrekkelijk is, we zouden iets willen wat schitterde. Welnu, God heeft anders gehandeld toen Hij ons wilde verlossen' (tweede preek). Een enkele keer hekelt Calvijn de roomse leer: 'De roomsen zeggen zelfs dat het aanmatigend is om van de liefde van God verzekerd te zijn, we hoeven er alleen maar een flauw vermoeden van te hebben. Daarmee vernietigen ze de vrucht van de dood en het lijden van onze Heere Jezus Christus.'
De vertalers eindigen met de volgende uitspraak: De Franse reformator sprak duidelijke taal en wij kunnen ook in onze tijd veel van hem leren. Dat kunnen we alleen maar van harte onderstrepen.
Een klein citaat uit de laatste preek Jesaja 53:12 (pag. 150): 'De dood en de voorbede van Christus horen bij elkaar. Alle keren dat de dood van onze Heere Jezus Christus gepredikt wordt, laten daar onmiddellijk Zijn gebed aan verbinden. Het gebed dat Hij één keer gedaan heeft en dat eeuwig zal blijven en zijn kracht zal hebben. Het is namelijk niet nodig dat onze Heere Jezus vandaag de dag neerknielt voor God Zijn Vader om Hem te smeken. Er staat echter dat Hij altijd onze Voorbidder zal zijn. Hoe dan? Uit kracht van Zijn dood en Zijn lijden, uit kracht van het gebed dat Hij op die dag gedaan heeft. Daardoor worden wij verhoord, alsof Hij ook vandaag nog voor ons bad. Al onze gebeden zijn dus aan Hem opgedragen, want zonder dat zouden ze onheilig zijn'.
'Genezing door Zijn striemen', zeven preken over Jesaja 53, door Johannes Calvijn. Uit het Frans vertaald door Esther Karels-Boonzaaijer en Jeannette Schimmel-Boonzaaijer. Uitgegeven bij Den Hertog onder ISBN nr. 9.789.033. 128.295; Prijs € 19,90.