Op kindertransport naar Londen
Voor de veertienjarige joodse Sara Jacobsen breekt een nachtmerrie aan wanneer ze in 1938 vanuit het Duitse Kleve op kindertransport naar Londen gaat en onderweg haar jongere zusje Mirjam uit het oog verliest.
Door de ogen van de veertienjarige Sara wordt haarscherp duidelijk wat de rassenwetten van Neurenberg en de Kristallnacht onder de joodse bevolking in Duitsland teweeg brachten.
Na de gebeurtenissen rondom de Kristallnacht hebben de ouders van Sara nog maar één doel: hun kinderen in veiligheid brengen.
In Londen wordt Sara opgevangen door oom Amram en tante Scheindl. De volwassen kinderen van dit echtpaar wonen in Europa en het contact met hen wordt steeds schaarser. De nijpende bezorgdheid van dit ouderpaar over het gebrek aan informatie over het lot van hun (klein)kinderen laat zich raden.
Langzaam pakt Sara weer iets van haar leven op. Ze gaat naar school, draagt haar steentje bij in de huishouding en sluit vriendschap met een aantal andere joodse meisjes van het kindertransport.
Intussen knaagt de grote onzekerheid over het lot van de overige gezinsleden. Mirjam is achtergebleven in een weeshuis in Nederland, zo weet ze inmiddels. In het begin krijgt ze nog post van haar ouders, maar later hoort ze niets meer. Waar zijn vader, moeder en haar jongste broertje Izaäk?
Streep onder het verleden?
Als de Duitse bombardementen op Londen losbarsten moet Sara met haar klasgenoten evacueren naar het platteland. In Sheffold wordt ze liefdevol opgenomen in een pleeggezin waarvan de ouders hun best doen om Sara zich zoveel mogelijk thuis te laten voelen.
Aan het eind van de oorlog, eenmaal terug in Londen, blijkt dat de verliezen immens zijn. Neef Schlomi, eveneens deelnemer aan het kindertransport en inmiddels een soldaat, heeft een advies voor Sara: "Als je een goede man tegenkomt, trouw dan zo gauw mogelijk. Bouw een nieuw leven op. Zet een streep onder het verleden. Want dat is niet te dragen. Als je je hier te lang mee bezighoudt, heb je geen toekomst meer. Je ziet hoe kapot je vader en je oom en tante zijn. Dat is het lot dat je wacht als je niet heel snel afsluit wat achter ons ligt.'
Schlomi vertelt pas na jaren wat hem is overkomen tijdens de oorlogsjaren. Zijn besluit om soldaat in het Britse leger te worden brengt hem ook in het concentratiekamp Bergen-Belsen. Wat hij daar aantreft tekent hem voor het leven. Toch zegt hij bij het afscheid tegen Sara: "Blijf hoe dan ook vooruitkijken, Sara! Dat doe ik ook." In de metro naar huis passeren ze een donkere tunnel. "Ik staar door het raam, maar zie niets dan duisternis. Slechts nu en dan flitsen we het schijnsel van een lampje voorbij. Kon ik al mijn onzekerheden, mijn pijnlijke herinneringen, mijn verdriet en angst voor de toekomst maar in deze tunnel achterlaten. Moedeloos zak ik onderuit. De trein mindert vaart, houdt halt en gaat weer verder…"
Nieuwe Joodse gemeenschap
Sara voelt zich schuldig over het feit dat ze haar kleine zusje niet heeft kunnen beschermen tijdens het kindertransport. Ze heeft er moeite mee om hierover met haar vader te spreken. Haar vader kan op zijn beurt niet praten over de tijd die hij in het kamp in Duitsland doorbracht. De verwijdering tussen die twee is groot.
Toch gaat het leven door. Langzamerhand ontstaat een Joodse gemeenschap in Stamford Hill, de nieuwe woonplaats van Sara en haar echtgenoot Nafti.
Mijn advies: lezen dit boek!
Sara, het meisje dat op transport ging
Lody van der Kamp
2016, uitgeverij Mozaïek
183 blz., € 17,90
ISBN 9789023978527