TV- Programma Verborgen Verleden
Jan Both duikt in Joodse roots presentatrice Dieuwertje Blok
MIDDELHARNIS - Dieuwertje Blok (60), bekend televisiepresentatrice van o.a het Sinterklaasjournaal, ontbijt -, school- en weekjournaal, is dit seizoen één van de deelnemers aan het populaire NTR-programma Verborgen Verleden. Afgelopen week was er de tv-uitzending waarin Dieuwertje op zoek ging naar haar boeiende familiegeschiedenis. Dat bracht haar in ons land naar Maassluis, Schiedam en naar Middelharnis. Streekarchivaris Jan Both was gastheer in Middelharnis om haar te informeren over de Joodse roots van Dieuwertje. Zij is geboren in Nederhorst den Berg, dochter van vader Dick Blok en moeder Henny Gazan.
Door Jaap Ruizeveld
Dat niet alleen. Hij begeleidde haar naar de Joodse begraafplaats aan de Hoflaan in Middelharnis, waar de grafsteen staat van de over- overgrootouders van Dieuwertje, Deborah Stibbe en Salomon Gazan. En naar de locatie, gerekend vanaf de Kaai, het tweede pand aan de Voorstraat (42) waar de slagerij van de Joodse slager Gazan destijds was gevestigd. Jan Both had voorafgaand aan de komst van Dieuwertje en de tv-opnamen voor het programma Verborgen Verleden, uiterst zorgvuldig informatie verzameld en kon Dieuwertje Blok daardoor perfect inzicht geven in haar familiegeschiedenis, van moederskant.
Joodse gemeenschap
De streekarchivaris heeft zich, naast talrijke andere punctuele onderzoeken, verdiept in de Joodse gemeenschap die op ons eiland heeft gewoond en gewerkt. Eind dit jaar hoopt hij een boekwerk over dit onderwerp te kunnen publiceren. In het Rondeel (in het gemeentelijk streekarchief) in Middelharnis vertelt Jan Both over zijn betrokkenheid bij het tv-programma Verborgen Verleden met Dieuwertje Blok, maar ook over de Joodse aspecten op het eiland. Zo zijn er nu nog drie Joodse begraafplaatsen (Goedereede zonder grafstenen) en Dirksland en Middelharnis met grafstenen. Rond 1840 woonden er 100 Joden op het eiland. In meerderheid in Middelharnis, Sommelsdijk en Oude-Tonge. Genoemd aantal liep aanvankelijk nog op naar 160, om vervolgens aan het eind van de negentiende eeuw een dalende lijn in te zetten. Toen vertrokken ook veel andere inwoners van het eiland, op zoek naar een beter bestaan. Het trieste dieptepunt was de Tweede Wereldoorlog, toen 57 Joden van het eiland naar concentratiekampen werden gedeporteerd en daar om het leven kwamen. Slechts zes Joodse eilandbewoners: 2 mannen, 2 vrouwen en 2 kinderen, overleefden de tragedie.
Bezoek Middelharnis
Informatief voor het genoemde tv-programma Verborgen Verleden, zegt Jan Both dat hij de Joodse familiegegevens van Dieuwertje van moederskant (Gazan) heeft uitgezocht. Ter voorbereiding nam het productieteam contact met hem op. Zij hadden al veel voorwerk verricht en daarbij was de lijn naar de Joodse roots op Goeree-Overflakkee (slager Gazan) ingezet. Dat leidde tot overleg en gesprek en uiteraard werd een script opgesteld dat bij de opnames gehanteerd wordt. Jan Both stelde voor om een bezoek aan de Joodse begraafplaats aan de Hoflaan op te nemen. Dit kon ook in beeld worden gebracht. Altijd vervallen opnames, zoals in dit geval de locatie van de voormalige slagerij Gazan aan de Voorstraat. De woning/slagerij met daarachter de schuur. Met geleend geld van een oom in 1821 gekocht voor 2800 gulden. Was dat dan niet verwerkt in de uitzending, de streekarchivaris kreeg ruim gelegenheid de familielijn toe te lichten. Zoiets is boeiend, vertelt Jan Both. Hij stipt de emotionele momenten aan op de begraafplaats in Middelharnis bij de grafsteen van Deborah Stibbe en Salomon Gazan. Met de Joodse handeling om een steentje te plaatsen, als teken van het gebrachte bezoek.
Meer gegevens
Terug nog naar de archiefgegevens. De overgrootvader van Dieuwertje vertrok in 1880 van Middelharnis naar Amsterdam. Diens broer zette de slagerij voort, maar verkocht deze in 1905. Ook hij vertrok naar Amsterdam. Begin negentiende eeuw kwamen twee broers uit Maassluis naar het eiland. De ene startte een slagerij in Middelharnis, de andere in Sommelsdijk. De slagerij Gazan op de Westdijk in Sommelsdijk was er tot in de oorlog. In vervolg op de onderzoeken in Middelharnis, maakte het productieteam opnamen in Maassluis en Schiedam en belandde tenslotte in Schotland, waar de spectaculaire informatiestroom eindigde. Uit andere gegevens blijkt dat de grootmoeder van Dieuwertje (Saartje Canes) destijds optrad onder de naam Stella Fontaine en deel uitmaakte van het eerste cabaretgezelschap in Nederland. Zij werd in 1889 in een straatarm gezin geboren. Haar ouders verdienden hun geld met een eigen viswinkel in de zogenoemde Houttuinen in Amsterdam. Daar woonden Asjkenazische Joden. In 1918 trouwt Stella met de Amsterdamse vleeshandelaar Salomon Gazan, vijf jaar later wordt de moeder van Dieuwertje Blok geboren.
