"Ik heb zout water in mijn bloed"
Garnalenvisser Jan Pieter Luime van de OD3
"Dit is mijn huis," zegt Jan Pieter Luime terwijl hij om zich om heen wijst in zijn viskotter. Met de OD3 gaat hij iedere zondagnacht de zee op om te vissen, op vrijdagmorgen meert hij weer aan in de Stellendamse haven. "Ik heb zout water in mijn bloed, op het water ben ik thuis." Een portret van een bevlogen visser en ondernemer.
Tekst en foto: Martijn de Bonte
Als kind wilde Jan Pieter timmerman worden, hij was altijd in de weer met een hamer en spijkers. Tot hij op zijn veertiende voor het eerst mee ging vissen met zijn opa. Vanaf dat moment wist hij het zeker: 'Ik ben een visser'. "Dit is wat ik het allerliefste doe. Als ik een langere periode aan land ben word ik onrustig. Ik zeg wel eens als ik niet meer kan vissen moeten ze mij opsluiten in een gekkenhuis."
"In de visserij heb je te maken met magere en vette jaren," legt de 41-jarige visser uit. Het resultaat hangt niet alleen af van de hoeveelheid die je vangt, maar vooral ook van de opbrengst per kilo. Daarnaast spelen variabele kosten, zoals de brandstofprijzen een belangrijke rol. We hebben weleens een jaar gehad dat er geld bij moest, maar een jaar later was het weer beter en zeiden we tegen elkaar, toch goed dat we niet hebben opgegeven.
Het gesprek is op vrijdagmorgen aan boord van de kotter. De vangst is al gelost en verhandeld. Luime komt net uit het water, er is iets mis met het roer. Hij is in zijn duikpak het water in gegaan om de boel te repareren. Van de Plus supermarkt komen ze de boodschappen brengen voor volgende week. Zijn vader doet klussen aan boord en zijn zus maakt alles piekfijn schoon. Het zijn de laatste klussen voor de lange werkweek er op zit.
De Stellendamse garnaal is een geliefd product. Vanaf het begin van de zomer tot half november wordt er in de Hollandse wateren gevist op garnalen. De rest van het jaar wordt er door Luime op tong en schar gevist. Die aanpak zorgt voor risicospreiding. De garnalen worden in principe allemaal verkocht aan groothandel Klaas Puul. "We hebben geen vast contract, maar wel een mondelinge afspraak."
De garnalen maken een flinke reis voor ze in de winkelschappen terecht komen. Ze worden in Nederland ingevroren met stikstof en water. Vervolgens worden ze met een vrachtwagen vervoerd naar Marokko, daar worden ze gepeld en verpakt, om ze goed te houden worden er conserveringsmiddelen aan toegevoegd. Daarna gaan de garnalen met de vrachtwagen richting winkels en supermarkten in Nederland. Jan Pieter: "Door de reis en de behandeling smaken de garnalen minder lekker dan de verse, die zo van het schip komen."
In Lauwersoog heeft de familie Kant een machine ontwikkeld die automatisch garnalen pelt. In het verleden zijn er verschillende pogingen gedaan om een machine uit te vinden die het kostbare handwerk overbodig maakt, dat lijkt nu te zijn gelukt. Kleine hoeveelheden garnalen worden automatisch gepeld. Als de ontwikkeling doorgaat wordt het transport en het pellen in Marokko in de toekomst wellicht overbodig.
De schipper maakt zich zorgen over het Slijkgat, de doorlaat tussen de zandplaten om de haven van Stellendam te bereiken. Als dat verder dicht slipt kunnen grote kotters straks de haven niet meer bereiken, die moeten dan uitwijken naar Vlissingen of Scheveningen. Blij is hij met de bedrijven Padmos en Wetec. "Die zijn ontzettend belangrijk voor de haven." Begin dit jaar is zijn eigen schip helemaal gestript en opnieuw opgebouwd. In de stuurhut laat hij de videoschermen zien waarmee hij alles in de gaten kan houden. Ze hebben het netjes gedaan!"
Zijn vader vertelt dat er in de loop van de jaren veel is veranderd. Vroeger zaten er per vissersschip misschien 10 mensen op kantoor om regels te maken en te controleren, nu zijn dat er misschien wel 25 per schip. Jan Pieter laat twee dikke ordners zien met paperassen. Vismachtigingen, vislicenties, visvergunningen en nog veel meer. "Natuurlijk moeten er regels zijn, maar maak het simpeler." Over de doelen van de politiek zegt hij: "Ze willen dat we blijven investeren en innoveren. Maar we doen het al hartstikke goed, waarom moet het dan nog beter?"
Zijn personeel bestaat uit drie jongens. Aan boord werken ze ongeveer 8 uur, dan gaan ze 4 uur slapen, dan weer 8 uur werken en zo gaat dat door tot de haven weer in zicht komt. Het vissen gaat dag en nacht door. Luime: "Ik werk graag samen met jonge mensen. Ze denken mee en nemen zelf initiatief. De meeste hebben de visserijopleiding gedaan in Stellendam. Daar leren ze de theorie, aan boord leren ze de praktijk. Ik zeg weleens visser word je niet, dat ben je. Het is geen beroep, maar een manier van leven."
De kunst van de garnalenvisserij is vissen op de plekken waar de garnalen zitten. Dat klinkt simpeler dan het lijkt, want de ene keer zitten de garnalen vlak voor de kust, een andere keer juist in dieper water. De schipper bepaalt op basis van het weer en zijn ervaring waar de netten overboord gaan. Soms vlak langs het strand, als de garnalen 'droog' zitten, andere keren juist ver uit de kust. "Het is een kwestie van lef, ervaring en geluk."
Op de vraag of hij nog iets heeft wat niet mag ontbreken in het verhaal hoeft hij niet lang na te denken. "Eet veel Hollandse vis, dat is lekker en gezond. En kom allemaal naar vlaggetjesdag volgend jaar, dat is op 7 juli 2018."
