Rattenbestrijder Jan van der Baan:
'Ratten vangen is pure noodzaak'
Ratten, we hebben het niet op die beesten. Aaibaar zijn ze niet. Maar erger: muskusratten ondergraven dijken en bruine ratten brengen besmettelijke ziektes over en veroorzaken vraat- en knaagschade, soms met kortsluiting en brand tot gevolg. Daarom doen we aan rattenbestrijding. Op Goeree-Overflakkee is de bestrijding van bruine ratten al 27 jaar in handen van Jan van der Baan. Vele duizenden heeft hij er opgeruimd. De laatste tijd is er wel wat veranderd.
Van der Baan werkt bij het waterschap Hollandse Delta. Je zou dus denken dat hij muskusratten bestrijdt. Het waterschap waakt immers over de dijken. Van der Baan ruimt echter geen muskusratten op. Daar zijn andere rattenvangers mee belast. Zijn doel is de bruine rat. De bestrijding van dit dier is een gemeentelijke taak, die het waterschap al vele decennia in opdracht uitvoert.
"Toen ik begon waren we met z'n tweeën: één rattenbestrijder voor de kop van het eiland en één voor Flakkee. Toen m'n collega stopte, ben ik het op heel Goeree-Overflakkee gaan doen", vertelt Jan van der Baan, die als kleine jongen de vorige rattenvanger kende en toen al gefascineerd raakte door het werk dat hij later ging uitvoeren.
"De eerste jaren kwamen er duizend tot elfhonderd meldingen per jaar binnen bij het waterschap. Nu is dat aantal teruggezakt naar twee- tot driehonderd. De meldingen komen van boeren, maar ook van particulieren in de dorpen."
Er is iets vreemds aan de hand: er worden minder bruine ratten gevangen, terwijl de populatie flink gegroeid is. Van der Baan legt uit hoe dat komt: "In 2016 is het verboden om buiten met vergif te bestrijden. Omdat er bij de ratten resistentie is, werden de bestrijdingsmiddelen steeds zwaarder. Dan krijg je ook te maken met doorvergiftiging naar bijvoorbeeld roofvogels."
Klemmen
"Buiten mag alleen nog een kistje met klemmen worden gebruikt om de ratten te vangen. De particulier krijgt een kist met klemmen en gaat zelf aan de slag. Binnen – in (afgesloten) schuren, in en onder woningen – is het gebruik van vergif nog wel toegestaan."
Door de nieuwe regels volstaat nog maar 300 kilo bestrijdingsmiddel per jaar. Er waren tijden dat er tien keer zoveel nodig was. Een ander effect van de huidige werkwijze is dat Jan van der Baan nog maar 15 tot 20 procent van zijn werkuren aan de bruine rat besteedt. Voorheen was hij er veertig uur per week mee bezig. "Vroeger waren we aan het bestrijden, nu aan het beheren. De hele bestrijding in het buitengebied is weg."
Volgens de Flakkeese rattenbestrijder, die het hele eiland op zijn duimpje kent, is de populatie door het aan banden leggen van de bestrijding toegenomen. "Die blijft maar stijgen. Iedereen klaagt erover, overal zijn ratten. Er is meer overlast. Vergeet niet dat één op de vier bruine ratten een ziekte bij zich heeft. Het zijn ziekteoverbrengers, dragers van virussen en vlooien."
600 nakomelingen
Dat de populatie zo sterk stijgt is niet vreemd: één paartje kan per seizoen zeshonderd nakomelingen voortbrengen. "Ze hebben elke zes weken jongen en die zijn na drie maanden ook geslachtsrijp. Met een zachte winter en een mooie zomer kan het hard gaan."
De rattenvanger uit Dirksland ziet een zorgelijke ontwikkeling na de wetswijziging in 2016:. "Vroeger lukte het aardig om de populatie onder controle te houden. Nu heb ik echter het gevoel dat we op sommige plaatsen de grip verliezen."
Aan de andere kant heeft de bestrijder er wel meer 'collega's' bij gekregen: de aantallen roofvogels, bunzings en hermelijnen, allemaal liefhebbers van een stukje rattenvlees, zijn gestegen. En er is ook al een vos op het eiland gesignaleerd…
