Op zoek naar verdwaalde, ronddolende schapen
'Rijkelijk voorzien van proviand, schone sokken en diverse paren zelf genaaide leren schoenen en met een primus in zijn rugzak, een jerrycan petroleum en een flacon brandewijn ging hij de bergen in, waar in deze tijd van het jaar alleen de geharde winterse roofvogels, vossen en wat verdwaalde schapen ronddoolden.'
Juist om deze verdoolde schapen is het de eenvoudige boerenknecht Benedikt te doen. Samen met zijn hond Leo en ram Knoest trekt hij er jaarlijks in de adventtijd op uit om hoog in de bergen de laatste rondzwervende schapen naar beneden te brengen zodat voor de feestdagen veilig binnen zijn.
Zijn reis, die hij dat jaar voor de zevenentwintigste keer aanvangt, wordt deze keer vertraagd omdat een man het lang heeft uitgesteld om zijn schapen te verzamelen - hij talmde in de wetenschap dat Benedikt hem zou komen helpen. 'Juist naar de ronddolende schapen was hij op zoek, schapen die bij de drie vaste ophaalbeurten in het najaar over het hoofd waren gezien: het was zaak dat ze niet doodvroren of verhongerden in het gebergte, omdat niemand zin of moed had om ze op te sporen en thuis te brengen.'
Door het oponthoud aan het begin van de reis komen Benedikt, Leo en Knoest in bar winterweer terecht. Ze doorstaan met z'n drieën zware ontberingen om anderen te helpen. Niemand kan erbij dat Benedikt dit gevaarlijke werk doet. Het zijn immers niet eens zijn eigen schapen die hij gaat redden.
De boer die het drietal nakijkt bij de start van hun barre tocht kan er met zijn verstand niet bij. 'Daar gingen ze gedrieën, een onzekere man, ontevreden met zichzelf en met hen en met de hele wereld stond ze na te kijken met een pruim in zijn mond, hij kon er niet bij, dat volk – alles, zelfs je leven op het spel zetten voor een paar vreemde schapen?'
Symboliek
In deze novelle komt de Scandinavische natuur in al zijn ruigheid tot leven. Je voelt de ijzige kou van de priemende sneeuwnaalden tijdens de zware storm boven op de berg. Je ziet de ijsbrokken in de vacht van Leo hangen en het bloed aan de kapot gelopen poten van Knoest. Je zit naast Benedikt als hij schuilt onder een sneeuwhoop en zichzelf wakker houdt om bevriezing te voorkomen. Hoe ver gaat de herder om zijn schapen te redden?
Het gevecht van de herder tegen de elementen is tastbaar. Evenals de diepe drijfveer van de eenvoudige boerenknecht en zijn twee metgezellen om de schapen op tijd bijeen te krijgen en ze veilig beneden te brengen. Benedikt maakt een reis die dag voor dag wordt beschreven. De reis begint op advent, de tijd van verwachten en uitzien, en eindigt als alle schapen veilig op stal zijn.
De verhaal van Benedikt bevat de nodige symboliek. Het is dan ook heel verhelderend om het nawoord van Jón Kalman Stefánsson te lezen. Wie aansluitend het idee heeft alle symboliek in deze sage te kunnen doorgronden wordt door Stefánsson in zijn slotzin aan het twijfelen gebracht: 'Literatuur bestaat bij de gratie van de lezers vruchtbare geest.'
De oorspronkelijke uitgave van deze novelle verscheen in 1936 in het Duits onder de titel 'Advent'.
De Goede Herder
Gunnar Gunnarsson
2016, uitgeverij Lebowski
80 blz, € 17,50 (ebook 8,99)
ISBN 9789048 830831